آبسه دندان: علائم آبسه و عفونت دندان و راه های درمان آن
آبسه دندان یک نوع چرک و عفونت است که در داخل دندان‌ها و یا لثه به وجود می‌آید. در حقیقت آبسه ناشی از عفونت باکتریایی است، که در قسمت‌های مختلف دندان تجمع کرده‌اند.
بسیاری از باکتری‌های موجود در دهان ما در پلاک دندان وجود دارند. پلاک دندان یک لایه چسبناک شامل انواع باکتری، روی دندان است و در صورت عدم رسیدگی درست و منظم که شامل مسواک زدن مرتب و استفاده از نخ دندان می‌باشد، روی دندان تبدیل به جرم خواهد شد.
در نهایت نیز آسیب جدی به دندان، مینای دندان و یا لثه می‌رساند که در این صورت به مرور زمان احتمالا پوسیدگی و آبسه دندان نیز به وجود آید.
همه افراد اعم از از کودکان و بزرگسالان ممکن است دچار آبسه دندان شوند. برای معالجه آبسه حتما نیاز به متخصص اندودنتیست (عصب کشی) دارید. در این مطلب در نت نوشت به هر آنچه که راجع به آبسه دندان و درمان آن باید بدانید پرداخته ایم.
انواع آبسه دندان
آبسه دندان یک نوع چرک و عفونت است که در داخل دندان‌ها و یا لثه به وجود می‌آید
سه نوع آبسه وجود دارد:
- آبسه لثه
- پریودنتال
- پریاپیکال
آبسه لثه
این آبسه فقط در بافت لثه ایجاد می‌شود و تاثیری در دندان یا رباط پریودنتال ندارد.
آبسه پریودنتال یا همان آبسه اندودونیک (بافت نگهدارنده دندان)
این آبسه در ساختارهای بافتی استخوان دندان به وجود می‌آید و هنگامی که باکتری‌های موجود در پلاک لثه‌ها را آلوده می‌کنند، بیمار دچار پریودنتیت می‌شود. در این حالت لثه‌ها ملتهب می‌شوند و همین امر باعث می‌شود بافت اطراف ریشه دندان از پایه دندان جدا شود.
هنگامی که رباط پریودنتال از ریشه جدا شود، یک شکاف کوچک تشکیل خواهد شد و این قسمت به راحتی کثیف و عفونی می‌شود و تمیز کردن و ضدعفونی آن کار دشواری است بنابراین با رشد این باکتری‌ها در دندان آبسه پریودنتال تشکیل می‌شود.
آبسه پریاپیکال یا همان آبسه ریشه دندان
این آبسه در خمیر نرم دندان ظاهر خواهد شد، باکتری‌ها از طریق سوراخ‌های ریز و درشت ناشی از پوسیدگی دندان وارد بافت های دندان می‌شوند. پوسیدگی سرانجام به لایه نرمتر بافت زیر مینای دندان نفوذ کرده که به این قسمت از دندان عاج گفته می‌شود و سرانجام به این ناحیه آسیب شدیدی می‌زند.
اگر پوسیدگی ادامه یابد، سرانجام عفونت به درون خمیر نرم داخلی دندان نفوذ کرده و آلودگی زیادی ایجاد می‌کند.
آبسه دندان پریاپیکال معمولاً در نتیجه حفره دندانی درمان نشده و یا آسیب دیدگی بر اثر پوسیدگی‌ای که به مرور به وجود آمده است، ایجاد می‌شود.
دندانپزشکان با تخلیه آن و خلاص شدن از عفونت، آبسه دندان را درمان می‌کنند. ممکن است آنها با یک درمان کانال ریشه بتوانند دندان شما را نجات دهند. اما در بعضی موارد ممکن است دندان شما نیاز به کشیدن داشته باشد. ترک آبسه‌ای که بدون درمان بماند می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی تهدید کننده زندگی شود.
نوع آبسه دندان شدت، محل درد و نیز نوع علائم را تعیین می‌کند.
علائم آبسه دندان
- درد در ناحیه آسیب دیده هنگام جویدن غذا یا زمانی که دندان‌ها روی یکدیگر قرار می‌گیرند و یا وقتی چیزی با دندان تماس پیدا می‌کند به وجود خواهد آمد. این درد با توجه به شدت و نوع آبسه دندان حتی احتمال اینکه به استخوان فک، گردن و یا گوش برسد وجود دارد.
- حساسیت به مواد غذایی و یا نوشیدنی‌های بسیار سرد یا گرم
- بوی ناپسند و زننده دهان نیز یکی از موارد علائم آبسه دندان است.
- تب کردن و بالا رفتن دمای بدن
- به سختی باز و بسته شدن دهان
- به وجود آمدن مشکلاتی در انجام عمل بلع
- ایجاد مشکلات تنفسی
- بی خوابی و شب بیداری
- التهاب و قرمزی لثه
- تورم در قسمت صورت به خصوص گونه‌ها
- غده‌های لنفاوی متورم در زیر فک یا گردن
در صورت بروز علائم آبسه دندان، فوراً به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
اگر تب دارید و یا در صورت خود تورم و التهاب مشاهده کردید به متخصص مراجعه کنید و اگر ممکن نیست که به دندانپزشکی بروید، سریعا خود را به اورژانس برسانید. افرادی که مشکل بلع و تنفس دارند باید سریعاً به دندان پزشک مراجعه کنند و در صورت در دسترس نبودن متخصص حتما به بخش اورژانس بیمارستان محلی مراجعه کنند.
این علائم به احتمال زیاد نشان دهنده این است که عفونت بسیار عمیق است و در فک و بافت اطراف دندان شما یا حتی در مناطق دیگر بدن گسترش یافته است.
عارضه اصلی آبسه دندان، درد است. این نوع درد ایجاد شده حاصل از عفونت اغلب موارد یک درد بسیار شدید و آزار دهنده است. این درد اغلب اوقات به طور ناگهانی شروع شده و طی ساعت‌ها و روزهای بعدی شدیدتر خواهد شد. در بعضی موارد، درد ممکن است به گوش، فک و گردن انتقال پیدا کند.
آبسه یک برآمدگی روی لثه می‌باشد با وجود این اگر هیچ یک از علائم را نداشتید بدین معنا است که این عفونت جایی برای تخلیه و گسترش عفونت پیدا کرده است و همین امر سبب می‌شود که علائم خاصی نداشته باشیم. با این حال مراجعه به متخصص ضروری است.
درمان آبسه
انواع آبسه دندان که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شوند ممکن است چندین راه درمان داشته باشد.
هر فرد با علائم مرتبط با آبسه باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کند. آبسه‌های دندان به راحتی توسط یک دندانپزشک واجد شرایط تشخیص داده می‌شوند.
این درمان می‌تواند شامل جراحی کانال ریشه و عصب کشی باشد.
برش یکی از مراحل اصلی درمان آبسه است و آبسه نیاز به برش دارد تا چرک‌های عفونی که حاوی باکتری است تخلیه شود. و در ابتدای این جراحی پزشک بی حسی موضعی انجام می‌دهد.
درمان آبسه پریاپیکال
در این مورد از درمان کانال ریشه یا عصب کشی برای از بین بردن آبسه استفاده می‌شود سپس دندانپزشک مته مخصوص را برای سوراخ کردن دندان مرده به کار می‌برد تا چرک عفونی را خارج کند.
دندانپزشک هر نوع بافت آسیب دیده را خارج خواهد کرد و در آخر برای پرهیز از عفونت‌های بعدی فضای تخلیه شده را پر می‌کند. این نوع از آبسه دندان در درونی ترین قسمت دندان که شامل رگ‌های خونی، اعصاب و بافت است به وجود می‌آید.
افراد مبتلا به آبسه پریاپیکال و عفونت مکرر ممکن است نیاز به برداشتن بافت ریشه دندان داشته باشند. این کار توسط یک جراح دهان و دندان انجام می‌گیرد.
درمان آبسه پریودنتال
در این مورد آبسه دندان تخلیه می‌شود سپس سطوح ریشه دندان در زیر خط لثه صاف می‌شود. این کار کمک می‌کند تا دندان بهبود یابد و از بروز عفونت‌های بیشتر جلوگیری شود.
آبسه دندان بدون درمان از بین نمی‌رود. اگر پارگی آبسه به وجود آید ممکن است درد به میزان قابل توجهی کاهش یابد با این حال شما هنوز هم نیاز به معالجه دندان دارید.
اگر آبسه تخلیه نشود عفونت می‌تواند به فک و سایر نواحی سر و گردن شما گسترش یابد. حتی ممکن است شما به سپسیس (Sepsis) مبتلا شوید. که به حالتی می‌گویند که عفونت درمان نشده و از کنترل خارج شده است و باعث می‌شود سیستم ایمنی به شدت ضعیف شود که یک عفونت خطرناک برای بدن به حساب می‌آید.
نحوه درمان آبسه دندان
هدف از درمان آبسه دندان رهایی از عفونت است. برای تحقق این امر، دندانپزشک شما آبسه را تخلیه خواهد کرد. برای این کار برش کوچکی را به آبسه می‌دهد و باعث می‌شود چرک عفونی آن بیرون بیاید و سپس محل را ضد عفونی می‌کند.
گاهی برای بهبود، نیاز به درمان کانال ریشه دندان است. این عمل می‌تواند به از بین بردن عفونت و نجات دندان شما کمک کند. برای این کار دندانپزشک شما کانال ریشه دندان را حفر می‌کند ، بافت مرکزی بیمار یا همان پالپ که به رگ و اعصاب دندان گفته می‌شود را برداشته و آبسه را تخلیه می‌کند.
سپس محفظه پالپ دندان و کانال‌های ریشه را پر کرده و مهر و موم می‌کند. برای محافظت از آن و جلوگیری از ورود باکتری به بافت دندان ممکن است دندان را با تاج بپوشاند.
اگر به درستی از دندان ترمیم شده خود مراقبت کنید، می‌تواند مانند یک دندان سالم و تا مدت‌ها به خوبی برایتان قابل استفاده باشد.
گاهی متخصص مجبور است دندان آسیب دیده را بکشد. در این حالت دندانپزشک دندان را بیرون می‌کشد و یا به طور کامل تخلیه می‌کند سپس آبسه دندان را برش داده و عفونت را خارج می‌کند.
بعد از درمان انجام چه کارهایی ضروری است؟
در مدتی که منطقه درمان شده در حال بهبود است، دندانپزشک شما ممکن است این اقدامات را برای کمک به کاهش ناراحتی و کمک در روند بهبود توصیه کند:
- شستن دهان و قرقره کردن با آب نمک ولرم
- استفاده از داروهای مسکن در صورت لزوم مانند استامینوفن و ایبوپروفن
- ملاقات مجدد با دندانپزشک مدتی پس از درمان برای معاینه جهت اطمینان برای از بین رفتن عفونت و آبسه دندان
عوارض آبسه دندان
باکتری‌های موجود در آبسه وارد جریان خون می‌شوند و استخوان را آلوده می‌کنند
در اکثر موارد، این عوارضی که نام می‌بریم تنها در صورتی رخ می‌دهد که آبسه تا مدتی بدون درمان باقی بماند. اگرچه عوارض حتی بعد از درمان هم ممکن است برطرف نشود، اما این مسئله بسیار نادر است. عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
کیست دندان
در صورت عدم درمان آبسه دندان، ممکن است یک حفره پر از مایع در انتهای ریشه دندان ایجاد شود که به آن کیست دندان گفته می‌شود. خطر تهدید کننده ای که وجود دارد این است که این کیست می‌تواند نقاط دیگری را آلوده کند که در این صورت بیمار به آنتی بیوتیک و گاهی احتمالاً به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
پوکی استخوان
باکتری‌های موجود در آبسه وارد جریان خون می‌شوند و استخوان را آلوده می‌کنند. در این حالت بیمار درجه حرارت بالای بدن، درد شدید در استخوان‌ها و در بعضی موارد حالت تهوع را تجربه خواهد کرد. به طور معمول، استخوان آسیب دیده در نزدیکی محل آبسه خواهد بود.
ولی با توجه به اینکه این عفونت در جریان خون پخش می‌شود، این آلودگی حاصل از آبسه دندان ممکن است هر استخوانی در بدن را در بر گیرد. در این حالت بهتر است به مصرف آنتی بیوتیک اکتفا نشود و درمان اساسی دندان صورت گیرد.
ترومبوز سینوس غاری (نتیجه گسترش عفونت در بینی یا دندان)
گسترش باکتری‌ها سرانجام باعث می‌شود لخته خون در سینوس غاری و در بخش رگ بزرگی در پایه مغز شکل بگیرد. ترومبوز سینوس غشایی با آنتی بیوتیک‌ها و گاهی جراحی برای تخلیه سینوس درمان می‌شود. در بعضی موارد این وضعیت می‌تواند کشنده باشد. ولی به طور کلی این اتفاق یک عارضه بسیار نادر است.
آنژین لودویگ (عفونت عمقی سر و گردن)
این عفونت سبب می‌شود هنگام انتشار باکتری‌های آبسه دندان، در دهان کف به وجود آید. همچنین ورم و درد شدید در زیر زبان و گردن وجود دارد. در موارد شدید ممکن است بیمار به سختی تنفس کند. این نوع عفونت می‌تواند یک وضعیت کشنده باشد ولی گاهی اوقات بیماران با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند.
در صورت بروز مشکلات تنفسی افراد مبتلا به عفونت عمقی و شدید ممکن است دچار مشکلاتی در دستگاه تنفسی خود پیدا کنند که احتیاج به درمان راه‌های تنفسی و پاکسازی آن باشد.
سینوزیت ماگزیلاری (التهاب حاد و مزمن باکتریایی، قارچی و یا آلرژیک)
باکتری‌ها در فضایی کوچک پشت گونه‌ها پخش می‌شوند که سینوس‌های فک بالا نامیده می‌شوند. این وضعیت به اندازه موارد بالا جدی نیست اما می‌تواند بسیار دردناک باشد. بیمار ممکن است دچار تب شود و یا در موارد دیگر این عفونت به طور خود به خودی برطرف می‌شود که بستگی به شدت این عفونت دارد، پزشک هم احتمالا در این موارد آبسه دندان، آنتی بیوتیک تجویز کند.
تشخیص آبسه دندان توسط دندانپزشک چگونه انجام می‌گیرد؟
دندان و اطراف آن از طریق ضربه زدن با توجه به اینکه آبسه به ضربه حساس است، معاینه می‌شود. علاوه بر آن دندانپزشک شما ممکن است از اشعه ایکس استفاده کند. تابش اشعه ایکس به دندان پوسیده می‌تواند به شناسایی آبسه و میزان شیوع آن به قسمت‌های مختلف دندان و بافت اطراف آن کمک کند.
سی تی اسکن را نیز می‌تواند برای ارزیابی میزان عفونت و مقدار گسترش آن تجویز پزشک باشد و سپس درمان اصلی صورت گیرد.
درمان دارویی و موقت آبسه دندان
برای درمان موقت آبسه دندان می‌توان از داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن استفاده کرد
مسکن‌ها
برای درمان موقت آبسه دندان می‌توان از داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن که مسکن‌های موثری هستند استفاده کرد، ولی با این حال بعضی از آنها به خصوص آسپرین برای انواع خاصی از بیماران مناسب نیست. در بخش زیر محدودیت در مصرف برخی داروها آورده شده است:
- ایبوپروفن و بیماری آسم: اگر مبتلا به بیماری آسم هستید، ایبوپروفن مصرف نکنید.
- مسکن ایبوپروفن و زخم معده: اگر مبتلا به زخم معده هستید از مصرف ایبوپروفن پرهیز کنید.
- داروی آسپرین و کودکان: به کودکان زیر ۱۶ سال به هیچ عنوان آسپرین ندهید.
- آسپرین در دوران بارداری و شیردهی: در صورت بارداری یا شیردهی ، از مصرف آسپرین خودداری کنید.
آنتی بیوتیک‌ها
دندانپزشک برای جلوگیری از شیوع عفونت و آبسه دندان ممکن است به همراه مسکن آنتی بیوتیک تجویز کند. نمونه هایی از آنتی بیوتیک‌ها شامل آموکسی سیلین یا مترونیدازول است. به هیچ وجه نباید آنتی بیوتیک‌ها را راهی برای جایگزینی درمان توسط دندانپزشک دانست و نیز به هیچ بهانه‌ای درمان را به تعویق نیندازیم.
باید بدانیم استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در پریودنتیت درمان نشده، ممکن است بتواند علائم آبسه را بپوشاند ولی در نهایت با عقب انداختن روند درمانی احتمال وخیم تر شدن وضعیت آبسه دندان وجود دارد و حتی گاهی اوقات آسیب لثه می‌تواند به آبسه‌های پریودنتال منجر شود.
بنابراین بهتر است برای انواع مشکلاتی که برای لثه و دندان پیش آمد به پزشک مراجعه کنیم.
توصیه می‌شود در صورت درد آبسه به مسکن بسنده نشود زیرا مسکن‌ها فقط در جهت کاهش درد عمل می‌کنند و بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کرد.
در چه صورت تجویز آنتی بیوتیک ضرورت دارد؟
اگر عفونت به ناحیه آبسه دندان محدود شده باشد، ممکن است نیازی به آنتی بیوتیک نداشته باشید. اما اگر عفونت به دندانهای مجاور، فک و یا سایر مناطق گسترش یافته باشد، به احتمال زیاد دندانپزشک آنتی بیوتیک‌هایی را برای جلوگیری از شیوع بیشتر آن تجویز می‌کند. مورد دیگری که نیاز به آنتی بیوتیک خواهد داشت برای کسانی است که سیستم ایمنی بدنشان بسیار ضغیف می‌باشد.
درمان خانگی درد آبسه دندان
برای تسکین درد اقداماتی وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید:
- از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی هایی که خیلی گرم یا بیش از حد سرد است خودداری کنید.
- جویدن مواد غذایی با طرف دیگر دهان که در آن آبسه ایجاد نشده است زیرا فشار ناشی از جویدن برای آبسه دندان بسیار دردناک است.
- در قسمت‌هایی از دندان که دچار آبسه است، از نخ دندان استفاده نکنید.
- از یک مسواک بسیار نرم استفاده کنید.
پیشگیری از آبسه دندان
بهداشت ضعیف دندان، عدم مراقبت صحیح از دندان‌ها و لثه مانند عدم مسواک زدن حداقل دو بار در روز، عدم استفاده از نخ دندان و… می‌تواند خطر پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه، آبسه دندان و سایر عوارض دهان و دندان را افزایش دهد.
بنابراین:
- حداقل دو بار در روز دندانهای خود را با خمیر دندان مناسب مسواک بزنید.
- از آب آشامیدنی فلورایده استفاده کنید.
- از خوردن مواد غذایی بیش از اندازه سرد یا گرم تا حد امکان پرهیز کنید.
- بلافاصله پس از خوردن مواد اسیدی مانند برخی میوه جات، نوشابه و… حتما مسواک بزنید.
- برای تمیز کردن روزانه بین دندانهای خود از نخ دندان حداقل یک بار در روز استفاده کنید به خصوص برای قسمت‌هایی که در دسترس نیست و به راحتی نمی‌توان مسواک زد.
- مسواک خود را هر سه یا چهار ماه یک بار و یا هر زمانی که فرسوده شد تعویض کنید.
- غذای سالم بخورید و میان وعده‌های غذایی ناسالم را محدود کنید.
- رژیم غذایی پر قند مانند خوردن و نوشیدن غذاهای سرشار از قند مثل شیرینی و نوشابه می‌تواند به حفره‌های دندان آسیب شدید و جبران ناپذیری بزند و در نهایت به آبسه دندان تبدیل شود.
- برای اینکه یک لایه محافظتی روی دندان ایجاد شود و در برابر پوسیدگی دندان از آن محافظت کند، از یک ضد عفونی کننده یا یک دهانشویه و یا فلوراید استفاده کنید.
- برای معاینات منظم دندان و برطرف کردن پوسیدگی‌های کم و جزئی به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا کمتر نیاز به درمان اساسی و عمیق کانال ریشه پیدا کنید.
- باید توجه کنید که خشکی دهان می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. خشکی دهان اغلب به دلیل عارضه برخی از داروها یا مشکلات مربوط به بالا رفتن سن است.
بیشتر بخوانید: دندان درد: هر آنچه که باید در مورد این درد و درمان آن بدانید
