معمولا افرادی که از افسردگی شدید رنج می‌برند، بیشتر در معرض افسردگی صبحگاهی قرار می‌گیرند. در واقع این افراد صبح‌ها بیشتر از دیگر ساعات روز احساس افسردگی می‌کنند و با احساساتی مثل غم، ناامیدی، عصبانیت و خستگی مواجه می‌شوند.
افسردگی صبحگاهی به نام‌های تغییرات خلقی یا ناپایداری خلق و خوی روزانه نیز شناخته می‌شود و با افسردگی فصلی تفاوت دارد. پیش از این متخصصان افسردگی صبحگاهی را نوعی ناخوشی بالینی می‌پنداشتند ولی امروزه به آن به عنوان یکی از علائم افسردگی نگاه می‌کنند.
علت افسردگی صبحگاهی
تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۳ نشان داد افراد افسرده و مبتلا به Hypersomnia اغلب از نوعی اختلال و از هم گسیختگی روحی طی روز رنج می‌برند. ساعت بیولوژیک بدن طی ۲۴ طوری عمل می‌کند که شب‌ها خواب آلوده و صبح‌ها سرحال باشید. این ساعت طبیعی خواب و بیداری ریتم روزانه نامیده می‌شود.
ریتم روزانه یا ساعت طبیعی بدن، از ضربان قلب گرفته تا درجه حرارت بدن را تنظیم می‌کند و بر سطح انرژی، تفکر، هوشیاری و خلق و خو تاثیر می‌گذارد.
ریتم روزانه با ترشح هورمون‌هایی مثل کورتیزول و ملاتونین به شما کمک می‌کند در طی شبانه روز حالت روحی ثابت داشته و سالم تر باشید. صبح با طلوع خورشید کورتیزول ترشح می‌شود تا انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های روزانه را داشته باشید و با غروب خورشید هورمون ملاتونین آزاد می‌شود تا احساس خواب آلودگی کرده و شب به راحتی بخوابید.
اگر این ریتم به هم بخورد بدن هورمون‌ها را اشتباهی و در ساعت نادرست تولید می‌کند. معلوم است نتیجه آن تاثیر منفی بر سلامتی بدنی و روحی شماست.
مثلا بدن ملاتونین را صبح‌ها تولید می‌کند که باعث خستگی و تحریک پذیری زیاد می‌شود.
بیشتر بخوانید: افسردگی فصلی: برای درمان افسردگی فصلی چه باید کرد؟
علائم افسردگی صبحگاهی
افسردگی صبحگاهی علاوه بر احساس غم بعد از بیدار شدن دارای علائم زیر است:
- به زور بیدار شدن و به سختی از رختخواب بیرون آمدن
- نداشتن انرژی برای شروع کارهای روزانه
- بی حوصلگی حتی برای دوش گرفتن یا خوردن یک فنجان چای یا قهوه
- واکنش‌های کند بدنی و فکری
- عدم تمرکز
- ناامیدی و تحریک پذیری ( به اصطلاح زود از کوره در رفتن)
- احساس پوچی
- تغییرات اشتها ( پرخوری یا کم اشتهایی)
- خوابیدن زیاد یا هایپرسومنیا (hypersomnia)
تشخیص افسردگی صبحگاهی
چون افسردگی صبحگاهی از افسردگی جدا نیست معیارهای تشخیصی مختص به خود ندارد.
یعنی اگر به دکتر مراجعه کنید علایم خاصی وجود ندارد که دکترتان بگوید افسردگی صبحگاهی دارید، بلکه یک سری سوالات کلی در مورد خواب و تغییرات حالات روحی تان می‌پرسد. مثل:
- حال روحی تان صبح‌ها بدتر است یا شب‌ها؟
- صبح‌ها به زور از رختخواب بیرون می‌آیید؟
- حالات روحی شما در طی روز خیلی تغییر می‌کند؟
- خیلی تمرکز ندارید؟
- فعالیت‌هایی را که دوست دارید با علاقه انجام نمی‌دهید؟
- اخیرا در زندگی روزانه شما تغییری به وجود آمده است؟
- چه چیزی حالتان را بهتر می‌کند؟
درمان افسردگی صبحگاهی
چند راه حل پیشنهاد می‌کنیم:
دارودرمانی
برخلاف سایر افسردگی ها، افسردگی صبحگاهی به داروهایی که سطح سروتونین مغز را بالا میبرد، خیلی خوب جواب نمی‌دهد. معمولا داروهایی که جزو دسته SSRI یعنی بازدارنده‌های بازجذب سروتونین هستند برای افسردگی‌های شدید تجویز می‌شود.
ولی داروهای گروه SNRI یعنی مهارکننده‌های جذب دوباره سروتونین و نوراپی‌نفرین مثل ونلافاکسین یا افکسور برای افراد مبتلا به افسردگی صبح گاهی مناسب است.
بیشتر بخوانید: قرص افسردگی و هر آنچه راجع به این داروها و عوارض آنها باید بدانید
بیشتر بخوانید: عوارض آلپرازولام: عوارض جانبی زاناکس این ضد افسردگی رایج شوکه تان خواهد کرد!
صحبت درمانی یا روان کاوی
صحبت کردن با یک روانکاو یا روان پزشک معمولا روش خوبی است. اگر دارو درمانی همراه با صحبت درمانی باشد، نتیجه بهتر است.
صحبت درمانی به شما کمک می‌کند تا علت افسردگی و علائمی که آن را بدتر می‌کنید بشناسید. مسایلی مثل به هم خوردن یک رابطه، مشکلات مربوط به محل کار، یا الگوهای تفکر منفی از جمله مواردی است که باعث افسردگی می‌شود.
نور درمانی
نور درمانی یا فوتوتراپی، از جمله روش‌های درمانی مناسب برای افراد مبتلا به افسردگی صبحگاهی است. در این روش فرد را در معرض نوری شبیه به نور طبیعی قرار می‌دهند تا هورمون‌های شیمیایی مربوط به خلق و خو در مغز ترشح شود.
گرچه این روش بیشتر برای افسردگی‌های فصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی تجربه نشان داده برای درمان افسردگی صبحگاهی نیز مفید است.
شوک درمانی
درمان با شوک یا ECT تاثیرات مثبتی دارد. در این روش، امواج الکتریکی را به مغز می‌فرستند و نوعی حمله عمدی را در آن ایجاد می‌کنند. در نتیجه تغییراتی در مواد شیمیایی مغز ایجاد و علائم افسردگی برطرف می‌شود.
شوک درمانی روش مطمئنی است. چون زمانی که خواب هستید پزشک امواج الکتریکی را بسیار کنترل شده به مغز می‌فرستند تا بهترین نتیجه با کمترین خطر حاصل شود.
وظیفه شما برای درمان افسردگی صبحگاهی چیست؟
علاوه بر موارد فوق، تغییراتی در برنامه خواب تان بدهید. توجه به زمان خواب و بیداری باعث می‌شود تا با ساعت بیولوژیک بدن تان هماهنگ شده افسردگی صبحگاهی را تا حد ممکن به حداقل برسانید.
- تعیین ساعت مشخص برای خوابیدن و بیدار شدن
- تعیین ساعت مشخص برای غذا خوردن
- کوتاه کردن چرت‌های طی روز
- تدارک محل خواب مناسب مثل اتاق تاریک، ساکت و خنک
- اجتناب از مصرف الکل، قهوه و تنباکو
- ورزش کردن ولی یادتان باشد ۴ ساعت مانده به خواب ورزش نکنید.
رعایت نکات فوق ساعت طبیعی بدن را تنظیم کرده، هورمون‌ها به موقع ترشح می‌شود و در نتیجه علایم افسردگی برطرف می‌شود.
مراجعه به پزشک
مثل دیگر افسردگی ها، افسردگی صبحگاهی هم درمان می‌شود. اگر احساس می‌کنید افسردگی صبحگاهی دارید حتما به پزشک مراجعه کنید تا با یک برنامه خوب و کامل به راحتی آن را برای شما درمان کند.
بیشتر بخوانید: درمان افسردگی و هر آنچه که باید درباره علل و عوارض این بیماری رایج بدانید
