اقتصاد به زبان ساده؛ شاخص پیشرفت اقتصاد و رشد اقتصادی
در ادامه تعریف مفاهیم اقتصادی امروز قصد داریم شاخص پیشرفت را تعریف کنیم. می خواهیم ببینیم چگونه می توان دریافت که یک کشور در مسیر پیشرفت و رشد اقتصادی قرار دارد یا نه؟ آیا سرعت پیشرفت آن خوب است یا نه؟ آیا می باید به حجم پروژه هایی که افتتاح می شود توجه نمود؟ آیا باید به میزان پرکاری و کم خوابی مسئولین نگاه کرد؟
واقعیت آن است که اموری از این دست بیشتر بعد تبلیغاتی دارند و ملاک درستی برای قضاوت نیستند. ملاک کمی و قابل استناد برای سنجش پیشرفت و سرعت پیشرفت، رشد اقتصادی است.
رشد اقتصادی هر کشور از محاسبه نرخ تغییرات تولید ناخالص ملی محاسبه می شود. ممکن است در یک بخش اقتصاد رونقی ایجاد شود و این رونق مورد توجه رسانه ها قرار گیرد اما در نقاط دیگر اقتصاد رکودی عمیق به وجود آمده باشد. برای سنجش این مسئله که آیا اقتصاد در یک دوره خوب عمل کرده است یا نه، به متغیر رشد اقتصادی در آن دوره توجه می شود. رشد اقتصادی از محاسبه نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به دست می آید.
نمودار فوق نشان می دهد که روند اقتصادی ایران در دهه چهل شمسی عملکرد بسیار درخشان و ممتازی داشته است و توانسته پیوسته نرخ رشد بالایی را تجربه نماید. این رونق مستمر زمینه بهبود و ارتقای موقعیت اقتصادی ایران را فراهم آورد.
نکته جالب توجه آن است که از سال ۵۳ که درآمد نفت در ایران همزمان با جنگ اعراب و اسرائیل شدیدا افزایش می یابد، پس از یک رونق موقت، نرخ رشد اقتصادی ایران را کاهش می دهد و این امر تا زمان انقلاب و چند سالی پس از انقلاب تدوام پیدا می کند.
همانگونه که این نمودار به خوبی نشان می دهد رشد اقتصادی ایران از سال ۱۳۶۵ منفی می شود و این امر انگیزه لازم برای پذیرش آتش بس را فراهم می کند. با شروع دوران بازسازی ایران، نرخ رشد بالاتر از ۱۰ درصد را تجربه می کند که به دلیل استفاده از ظرفیت های خالی و بازدهی بالای سرمایه گذاری های صورت گرفته محقق شد اما این رشد بالا مستمر نیست و مقطعی می باشد. متاسفانه با وقوع بحران ارزی در سال ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ اقتصاد ایران مجددا به رکود و دوره رشد پایین منتقل می شود و این امر تا سال ۱۳۸۰ ادامه می یابد.
از سال ۸۰ هم زمان با افزایش قیمت نفت و انجام اصلاحات ساختاری در برنامه سوم مجددا اقتصاد به دوره رونق گذار می کند. تدوام رشد بالای قیمت نفت و افزایش آن رشد بالا را تا چند سال پشتیبانی می کند اما به رغم درآمد بالای نفت بازهم نرخ رشد اقتصادی از سال ۱۳۸۶ دچار کاهش می شود و این کاهش تداوم می یابد و نهایتا به دوره ای که ایران با مسئله تشدید تحریم ها مواجه می گردد منتهی می شود.