شاید جالب باشد بدانید که بزاق دهان چگونه باعث بازجذب مواد معدنی به دندان‌ها می‌شود. توجه داشته باشید که وقتی تغذیه خوبی نداشته باشید بزاق هم به جای آن که مفید باشد، برای دهان و دندان مضر می‌شود. مثلا افرادی که به رفلاکس شدید معده مبتلا هستند بعد از مدتی متوجه می‌شوند که نسبت به قبل از تشدید بیماری، جرم گیری و خراب شدن دندان‌ها سریع تر شده است. اگر قبل از بیماری هر سال یک یا دو بار به جرم گیری نیاز داشتند حالا باید هر سه ماه یک بار جرم گیری کنند. یا در افراد مبتلا به قند خون به دلیل خشکی دهان و کمبود بزاق تخریب دندان و بیماری لثه در مدت زمان کمتری صورت می‌گیرد. در ادامه به شما خواهیم گفت این مایع چه مزایایی برای دهان و دندان شما دارد!
بزاق دهان چیست؟
چند فرضیه برای بزاق سالم و سلامت دهان و دندان ارائه شده است:
- خرابی دندان در نتیجه اسید باکتری‌های دهان اتفاق می‌افتد که می‌خواهند شکر را هضم کنند. طرفداران این فرضیه از دسته افرادی هستند که به خراب شدن دندان با مواد غذایی حاوی شکر اعتقاد دارند.
- خرابی دندان در نتیجه عدم توازن مواد معدنی و برگشت یون‌های آن‌ها به سطح مینا رخ می‌دهد.
باید گفت اهمیت بزاق Saliva در هر دو فرضیه محرز است. چرا که بخصوص بعد از استفاده از غذاهایی مثل شکر، بزاق رقیق می‌شود و مثل قبل نمی‌تواند از دندان‌ها محافظت کند. دندان‌ها در نتیجه رقیق شدن بزاق لایه حفاظتی خود را از دست می‌دهند. در مورد نظریه دوم نیز یون‌های اضافی مواد معدنی در بزاق زیاد شده با مواد معدنی دندان‌ها ترکیب شده و باعث کاهش آن‌ها می‌شوند که در نهایت به خرابی دندان منجر می‌شود.
بیشتر بخوانید: سندروم سوزش دهان: علائم و درمان‌های مفید این بیماری که باید بدانید
بزاق کاهش دهنده باکتری‌های مضر دندان است
تحقیقات نشان داده بین کاهش بزاق و افزایش خرابی دندان ارتباط مستقیم وجود دارد. بزاق به عنوان لایه حفاظتی مانع از افزایش باکتری‌های عامل خرابی دندان و بیماری‌های دهان می‌شود. در واقع بزاق برای دهان و دندان مثل دستگاه ایمنی بدن عمل می‌کند.
به عنوان مثال لاکتوفرین Lactoferrin یکی از ترکیبات یافت شده در بزاق است که به صورت طبیعی در سیستم ایمنی بدن هم وجود دارد و یکی از عوامل مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها است.
لاکتوفرین آهن را در دهان محصور کرده مانع از صدمه زدن آهن به دندان‌ها می‌شود.
بزاق همچنین آنزیم‌های مفیدی مثل لیزوزیم Lysozyme دارد که دیواره باکتری‌های مضر دهان را از بین میبرد و در نتیجه مانع از بروز جرم در دهان و بیماری‌ها لثه می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان آفت دهان: ۱۰ روش موثر برای کاهش درد و بهبود سریع زخم‌ها!
بزاق PH داخل دهان را تنظیم می‌کند
دهان اکولوژی یا زیست بوم پیچیده خاص خود را دارد. یعنی برای یک محیط سالم برای دندان‌ها و لثه‌ها باکتری‌های خاص، مواد معدنی کافی و PH مناسب باید وجود داشته باشد که بدن به طور طبیعی این محیط را فراهم می‌کند. در واقع PH مناسب، محیطی مجهز به سیستم ایمنی برای دهان در برابر بیماری‌های دهان و دندان به وجود می‌آورد. به همین دلیل است که یک رژیم خوب و خواب کامل که کل بدن را دستخوش سلامتی می‌کند، بر سلامتی دهان هم تاثیر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: تلخی دهان: علت احساس مزه تلخ در دهان و راه درمان این مشکل چیست؟
بزاق زخم‌های داخل دهان را ترمیم می‌کند
اثر برش بر روی انگشت تان برای چندین روز متوالی حذف نمی‌شود اما خراشی به همین اندازه در محوطه دهان تان صبح فردای حادثه معمولاً خوب می‌شود. فاکتورهای بسیاری در این موضوع دخیل اند اما براساس یک مطالعه صورت گرفته در سال ۲۰۱۷، یک پاسخ حیرت آور و جالب پیدا شد: مولکولی در بزاق افراد وجود دارد که به رشد و تکثیر سلول‌های جدید و ترمیم زخم‌های دهان یاری می‌رساند.
دانشمندان از وجود پپتیدی در بزاق به نام هیستاتین-۱ خبر داشتند که به مبارزه با باکتری‌ها و ترمیم زخم‌های دهان می پردازد. در یک پژوهش صورت گرفته در سال ۲۰۱۷ که در ژورنال FASEB منتشر شد، پژوهشگران اهل کشور شیلی آزمایشی را طراحی کردند که پرده از راز چگونگی ترمیم زخم‌های دهان به وسیله این مولکول برداشت. در یک سلسله پژوهش، آن‌ها هیستاتین-۱ را به سلول‌های جنین مرغ و چندین نوع متفاوت سلول خونی افزودند و به مشاهده نتایج پرداختند.
مراحل بسیاری باید برای ترمیم یک زخم طی شود. سلول‌های جدید پوست باید تشکیل شوند و از لبه‌های زخم کم کم مهاجرت کنند و کل ناحیه آسیب دیده را مانند چسب زخم بپوشانند. سلول‌های فعال دیگری به نام فیبروبلاست به سمت ناحیه ملتهب نقل مکان می‌کنند و به تولید کلاژن، الاستین و سایر پروتئین‌ها که پوست برای ترمیم خود به آن‌ها نیاز دارد، کمک می‌کنند. بدن حتی موجب تولید عروق خونی جدید در ناحیه ملتهب خواهد شد که همین امر باعث ترمیم و بهبود هرچه بیشتر و سریع تر زخم‌ها می‌شود.
مشخص شده است که هیستاتین-۱ نه نتها در روند مهاجرت سلول‌های پوستی جدید، بلکه در تشکیل عروق خونی در ناحیه آسیب دیده نیز دخیل است.
پس اگر بزاق زخم‌های دهان را ترمیم می‌کند، باید ناحیه زخمی را لیس بزنید؟
احتمالاً خیر؛ زیرا دهان شما سرشار از میکروب‌های متفاوت است. برخی از تخمین‌های صورت گرفته از حضور حدود ۶۵۰ گونه متفاوت میکروب در آن حاکی هستند. شما بهتر است به جای آن، از روش‌های تایید شده استفاده نمایید: با یک محلول شست و شوی ملایم ناحیه را بشویید. سپس با یک بانداژ ناحیه را بپوشانید.
مهم ترین کاربرد این یافته علمی در زمینه بیوتکنولوژی است. محققان کشور شیلی امیدوارند که بتوانند از مولکول هیستاتین-۱ برای ساخت موادی استفاده کنند که بتوانند روند ترمیم زخم را سرعت ببخشند.
چگونه آب دهان را بیشتر کنیم؟
باید گفت بعضی از بیماری‌ها مثل قند یا بالا رفتن سن باعث می‌شود تا بزاق دهان کمتر تولید شود و به اصطلاح دهان خشک شود. ولی جالب است که مثل ورزش برای بدن با تمرین هایی می‌توانیم کاری کنیم تا بزاق بیشتری ترشح شود.
وقتی غذا می‌خوریم دهان بزاق بیشتری تولید می‌کند تا فرآیند هضم غذا با بلع راحت شروع شود. با راهکارهای زیر می‌توان ترشح بزاق را در دهان بیشتر کرد. هرچند خمیردندان طبیعی که طرز ساخت آن را برای شما توضیح دادیم به افزایش بزاق و سلامت بهتر دهان و دندان کمک می‌کند،ولی تمرین زیر را حتما انجام دهید بخصوص اگر به بیماری مبتلا هستید.
بزاق دهان را روی زبان مثل یک حوض جمع کنید. بعد با استفاده از عضلات گلو، بزاق را از عقب دهان تا پشت دندان‌های جلو حرکت دهید. چند بار این حرکت را تکرار کنید. اگر بتوانید ۳۰ تا ۵۰ بار این حرکت را تکرار کنید باعث می‌شوید تا بزاق دهان افزایش می‌یابد. بجه‌ها این تمرین را به عنوان یک بازی زیاد انجام می‌دهند.
منبع : ncbi.nlm.nih.gov
