معرفی کتاب

معرفی کتاب: «ایران و قضیه ایران» اثر جورج ناتانیل کرزن

معرفی کتاب: «ایران و قضیه ایران» اثر جورج ناتانیل کرزن
۴+

ایران و قضیه ایران اثر جورج ناتانیل کرزن، سفرنامه‌ای به زبان انگلیسی است که توسط وحید مازندرانی به فارسی ترجمه شده و علاوه بر اطلاعات سیاسی، مطالبی در مورد مسائل اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و آثار تاریخی شهرهای مختلف ایران از جمله تهران ، اصفهان و شیراز را در بر دارد. هدف از نگارش این اثر، سیاسی بوده و بیشتر به رقابت‌های روسیه و انگلیس در ایران پرداخته و شیوه تحریر آن، بسیار ممتاز و از لحاظ نثر انگلیسی، اثری ارجمند و عالی است. مقدمه مترجم و دیباچه نگارنده، در شرح حال مؤلف و شیوه تالیف کتاب، آغازگر مباحث بوده و مطالب در سی فصل، در قالب دو جلد ارائه شده‌اند. این کتاب به عنوان یکی از کتب مهم برای تحقیق درخصوص اوضاع و زمان حکومت قجرها بر ایران به شمار می‌رود.مسافرت ۶ ماهه کرزن به ایران، به هیچ وجه محدود به نگارش «خلاصه‌ای درباره وضع سیاسی قلمرو شاه» نمی‌ماند. کرزن خود در این باره خاطرنشان می‌سازد که نگارش و تدوین کتابی جامع درباره ایران بدان لحاظ صورت گرفت که وی در ابتدای مسافرتش؛ پس از مطالعه انبوه کتابهایی که تا آن هنگام راجع به ایران توسط سیاحان، سفیران، نظامیان و دیگر اتباع اروپایی نگاشته شده بود، هیچیک را از آنچنان غنایی برخوردار ندید که بتوان تحت عنوان کتابی جامع درباره این سرزمین کهن، طبقه‌بندی کرد؛ لذا تصمیم ‌گرفت تا بانی تدوین چنین کتابی گردد.
کرزن هنگام بحث راجع به هریک از محلات یا موضوعات، فهرست کاملی که حاصل مطالعات مؤلف از تالیفات مربوط در زبان‌های اروپائی بوده، ضمیمه شده و جدول‌ها، شجره انساب و فهرست‌هایی نیز که سابقا انتشار نیافته، در متن آورده شده است.

معرفی کتاب: «ایران و قضیه ایران» اثر جورج ناتانیل کرزن
در پایان بخش هائی که مربوط به ولایاتی خاص یا قسمتی از کشور است، فهرستی از جاده‌های عمده که در نواحی مجاور هست و نویسندگان سابق، از آنها عبور و یا فقط نامشان را ذکر کرده‌اند، ترتیب داده شده است.
در باره املای صحیح نام‌ها، کوشیده شده است، بین شیوه متداول و اسلوب دقیق علمی، طریقه‌ای انتخاب شود که آسان و بری از سبک علمی خشک باشد.
در این اثر بی بدیل، اطلاعات گوناگونی به جهان گردان اروپایی در مورد اوضاع ایران و چگونگی سفر به این سرزمین داده شده است.
در فصل‌های سی گانه، نکته و مطالبی راجع به وضع و حال ایران، خاصه در قرن گذشته نیست که نویسنده دقیق، از بررسی و تحقیق در باره آن صرف نظر کرده باشد؛ و از این جهت، مدعی است که در زمینه ایران شناسی، شاه کاری پدید آورده است.

معنی قضیه ایران
مسافرت ناصر الدین شاه به انگلستان در سال ۱۸۸۹ م و استقبال بسیار باشکوه رسمی و عمومی از وی، باعث شد تا بسیاری از افراد انگلیسی که مقتضیات زمان را درست در نیافته و یا از درک آن به کلی عاجز بودند، بارها نه بر سبیل کنایه، بلکه صریحا اعلام کنند که این همه سر و صدا و هزینه، درباره سلطانی که شاید نسبت به تمام این تظاهرات مربوط به وابستگی منافع فیما بین نفرت داشته و هیچ گونه انتظار تلافی متقابلی هم از جانب وی درمیان نیست، کم و بیش خنده آور باشد.
کرزن معتقد است که این قبیل حضرات، به دلایل اهمیت واقعی قضیه ایران، با همه شاخ و برگ‌های فراوان آن، چنان که باید و شاید پی نبرده‌اند و لذا با اعتقادی راسخ به این که این نظریه، اشتباه بوده و ممکن است آثار ناگواری داشته باشد، بنا بر شواهدی که به رای العین در ایران دیده، در صدد شرح و بیان چگونگی و اهمیت سرشار این قضیه برآمده تا برای خوانندگان انگلیسی واضح شود که آن سرزمین دور افتاده، چه منابع سرشاری دارد و چرا ناگزیرند که سیاست و آبادانی آن را با علاقه تام بنگرند و معنی اتحاد با ایران چیست و چه آثاری را در بر خواهد داشت و به چه دلیل صلاح آنها در این است که نسبت به فرمان روا یا ملت ایران، با نهایت احترام ، رفتار کنند.
مسافرت کرزن، به چهار مرحله تقسیم شده است که هر کدام واجد جنبه تاریخی یا اهمیت سیاسی و احوال خاص طبیعی مختص به خود است که به ترتیب راجع است به نواحی شمال شرقی، ایالات مرکزی، ایالات جنوب غربی و خط سیر آبی جنوب (در خلیج فارس ، شط العرب و رودخانه کارون ) که یا خود شخصا از آنها عبور کرده و یا در باره مناطق مجاور آنها اطلاعاتی را کسب کرده است. در فصل‌های آخر، جنبه‌های سیاسی کتاب، صریحا بیان شده و بر پایه همین جنبه‌ها، مؤلف ترجیح داده اثری سیاسی را پدید آورد مقبول طبع افراد آگاه نه سفرنامه‌ای مورد پسند عموم و خود نیز در جای جای کتاب به این مطلب اعتراف می‌کند که در صورت احراز این منظور خاص، شاید نتیجه کارش پایدار بماند.
در نظر مؤلف، در مقام غور و تامل، راجع به کشورها و امارات‌های مرکزی، هیچ قضیه‌ای از لحاظ اهمیت، با نقشی که ترکستان و افغانستان و منطق ماوراء بحر خزر و ایران ممکن است و یا قادرند در باره سرنوشت آینده شرق ایفا نمایند، قابل مقایسه نیست. در نظر بسیاری از مردم اروپا، نام این کشورها فقط نشانه‌هایی از نقاط دوردست و یا یاد آور عجایب روزگار و هزاران داستان عشقی است؛ ولی به نظر مؤلف، چنان که در کتاب به آن اشاره شده، آنها مهره‌های شطرنج فرمان روایی جهان هستن
ترجمه کتاب
وحید مازندرانی، غلامعلی، ۱۲۹۱ – ۱۳۶۹ درباره ترجمه باید گفت : به صورت معادل یابی بوده و در برخی موارد، فهمیدن دقیق منظور مؤلف کمی دشوار می‌نماید؛ ولی سعی شده تا حد امکان، شرط درستی و امانت داری در آن، رعایت شود.
قسمتی از کتاب
در توصیف حرم امام رضا (ع) می گوید: «اکنون به عالی ترین مایه مباهات سراسر آستانه یعنی حرم و مزار امام جاویدان می رسیم . من کلمه «جاویدان » را با تأمل به کار می برم، از این لحاظ که بارگاه امام و آن دستگاه وسیع حاکی از آن است که حضرت امام رضا (ع) وجودی ابدی است و به استدعای زائرینش پاسخ های اعجاز آمیزی می دهد و «حضرت» به طوری که خطاب می شود میزبان همه مهمانان خویش است و نه تنها غذای جسمانی ایشان را تا وقتی در قلمرو او به سر می برند اعطا می نماید بلکه دعاهای آنان را نیز اجابت می فرماید و نیازهای باطنی ایشان را برآورده می سازد.» (ج ۱ ، ص ۲۲۲)
او در مسیر مشهد به تهران گروهی زوار خشنود و راضی را می بیند که به سمت مشهد در حرکت اند و مقداری سنگ فراهم به علامت سپاس و شکرانه می کنند و علت توده کردن این سنگ ها آن است که زوار برای درگذشتگان عزیز خود و منسوبانی که بعد از ایشان زنده بمانند و برای خودشان به اصطلاح خانه ی آخرت فراهم می سازند. بلندترین این تپه ها که زوار ابتدا در آنجا به افراشتن علایم مزبور می پردازند معروف به تپه سلام است . و در این نقطه چون چشم زائران برای نخستین بار به زیارت گاه امام روشن می شود زانو بر زمین می زنند و پیشانی بر خاک و به امام رضا (ع) سلام می گویند .
و در طی همین مسیر به مقبره خیام و نیز قدمگاه اشاره می کند.
در ادامه توضیحاتش به مصنوعات شهرها نیز اشاره می کند ، « از صنایع شیراز که مایه شهرت آن شهر است قلیان و سرقلیان های میناکاری و اقلام دیگر از قبیل قاب عکس بسیار ظریف و نمک پاش که با طرح های شرقی برای خریدن اروپایی ها می سازند و حاتم کاری بر چوب و برنج و نقره و عاج و استخوان به رنگ های مختلف به این نحو که قطعاتی ریز را بر سریشم به هم می چسبانند و سپس صاف و هموارش می سازند و بر عتیق یا سنگ و جواهر قطعه های باریک و ظریفی را نصب می کنند . از محصولات طبیعی آنجا که یکی گلاب و دیگری بلبل است که شباهت فراوانی به بلبل انگلیسی دارد .» (ج ۱ ، ص ۱۲۴)
یا در جایی دیگر اینطور می آورد که :« من راجع به فرآورده های صنعتی مشهد بسیار خوانده یا شنیده بودم ، ولی آنچه در آنجا دیدم مایه حیرتم شد . ساختن شمشیرهای شامی مدتها حرفه و کار این شهر بود و می گویند این صنعت را عده ی مهاجرانی که تیمور برای همین منظور به دمشق آورده بود رایج کردند. در این شهر پارچه های ابریشمی و مخملی و کتانی بافته می شود. (ج ۱ ، ص ۲۳۲)
در باب آزادی مذهبی در ایران اینطور می نویسد: « دولت ایران را باید از لحاظ سیاست و رفتار سازگاری که نسبت به عناصر مسیحی اهالی کشور خویش دارد ستود. نسطوریها و ارامنه ی ایران از مقامات رسمی ایران گله ی چندانی ندارند، دولت ایران مانع تاسیس هیئت های مذهبی یا بنای مدارس و کلیسا و شفاخانه ی آنها در قلمرو خود نیست و برای مطبوعات مذهبی و کتابهای دینی آزادی انتشار است و این کتابها را گاهی ناشرین ایرانی در تهران چاپ می کنند.» (ج ۱ ، ص ۶۴۴)

برای درج دیدگاه کلیک کنید

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پربازدیدترین‌های این هفته در نت‌نوشت

برو بالا