نارسایی کلیه: عوامل، علائم و هر آنچه که درباره درمان نارسایی کلیهها باید بدانیم
کلیهها یکی از مهم ترین اعضای بدن هستند که سلامتی این عضو از بدن بسیار حائز اهمیت است و در صورت بیماری در کلیهها نارسایی کلیه به وجود خواهد آمد که یک بیماری کاملا جدی محسوب می‌شود. درمان نارسایی کلیه نیاز به درمان سخت از جمله دیالیز دارد.
کلیهها یک جفت عضو لوبیایی شکل و قهوه‌ای رنگ می‌باشند که در طرفین ستون فقرات و در موازات اصلی مهره ۱ تا ۳ کمری قرار دارند.
کلیه‌های انسان روزانه ۱۲۰ – ۱۵۰ لیتر خون را فیلتر می‌کنند و برای حفظ تعادل خون و کارکرد درست بدن ضروری هستند.
در ادامه با نت نوشت همراه باشید تا عوامل، علائم و درمان نارسایی کلیه را با هم مرور کنیم.
نارسایی کلیه
نارسایی کلیه بیماری خطرناک و خاموش
نارسایی کلیه Kidney failure زمانی رخ می‌دهد که کلیهها در عملکرد خود دچار مشکل می‌شوند و صحیح کار نمی‌کنند. به این حالت نارسایی کلیه و در مراحل پیشرفته نارسایی حاد کلیه نامیده می‌شود.
تجمع مایع در معده، احساس ناراحتی در معده، تهوع، تغییرات فشار خون از علائم نارسایی کلیه هستند. مشکلاتی مانند فشار خون بالا و دیابت هم می‌تواند زمینه ساز نارسایی کلیه شوند.
می توان با پیشگیری از بروز این بیماری جلوگیری به عمل آورد. کم آبی در کلیهها سبب اختلال عملکرد می‌شوند. از آنجایی که بیماری نارسایی کلیه یک بیماری کاملا حاد و جدی محسوب می‌شود معمولا به صورت یک دوره طولانی مدت یا گاهی هم به صورت مادام العمر همراه شخص باقی می‌ماند.
چندین هفته و یا چندین ماه شخص بیماری می‌بایست تحت درمان دیالیز و رژیم‌ها سخت و گاهی مددکار قرار داشته باشد.
بیماری‌های مربوط به کلیه به دلیل سروکار داشتن با خون و آب و نمک و دیگر مواد معدنی، معمولا نشانه بارزی ندارند. این بیماری جز بیماری‌های خاموش محسوب می‌شود و تنها زمانی که کلیه به طور کامل از کار افتد مشکلات خود را بروز خواهد داد.
از جمله نشانه هایی که تا حدودی می‌تواند به این بیماری مربوط باشد درد کلیه، ادرار بسیار کمتر از معمول، تپش یا درد زیر قفسه سینه یا درد ناحیه پشت و یا پهلو، ایجاد ورم ناشی از احتباس مایعات در اندام تحتانی و پاها و یا حتی پف کردگی چشم‌ها می‌باشد.
حتی گاهی در حالت پیشرفته این بیماری سوء هاضمه، تهوع، از دست دادن اشتها و گاهی استفراغ و فشار خون بالا هم نشانه این بیماری محسوب می‌شود.
نارسایی کلیه با اینکه همیشه یک بیماری کاملا خطرناک محسوب می‌شود ولی همیشه نیاز به دیالیز ندارد. بسته به وضعیت سلامتی فرد و سن و سال یا شدت آسیب دیدگی کلیه می‌توان آن را درمان کرد.
حتما بخوانید: سنگ کلیه: همه چیز درباره دفع سنگ کلیه و جلوگیری از سنگ سازی با روش‌های طبیعی
عوامل بروز نارسایی کلیه
یکی از اصلی‌ترین وظایف کلیه بیرون راندن مواد زاید تولید شده بر اثر متابولیسم و یا خورده شده، می‌باشد. کنترل حجم و ترکیبات مایعات بدن نیز از کارکردهای کلیه می‌باشد.
قسمت عمده حفظ تعادل بین میزان دریافت و میزان دفع در مورد آب و تقریباً تمام الکترولیت‌های بدن بر عهده کلیهها می‌باشد کلیهها مهم‌ترین وظیفه خود را با تصفیه پلاسما و برداشت مواد از فیلترها بسته به نیازهای بدن انجام می‌دهند.
کلیهها با دفع مواد ناخواسته به توسط ادرار بدن را تمیز کرده و مواد مورد نیاز را به خون بازمی‌گردانند. همچنین به تولید هورمون هایی که برای کنترل سطح فشار خون بدن ضروری هستند و سلول‌های قرمز خون می‌پردازد و کمک می‌کند تا استخوان‌های فرد محکم باقی بمانند.
با تمام این توضیحات در مورد نقش مهم کلیهها در بدن واضح است که کوچکترین مشکلی در کلیهها تهدید جدی برای سلامتی بدن محسوب می‌شود و در نظر گرفتن سلامتی کلیهها و شناخت عوامل آسیب به کلیه و بروز نارسایی کلیه یک امر ضروری برای حفظ سلامتی می‌باشد.
بیشتر مردم این عوامل را جدی نمی‌گیرند و با بی اعتنایی از کنار این مشکلات رد می‌شوند اما لازم است اقدامات پیشگیرانه برای اطمینان از سلامت کلیهها انجام شود تا این عضو مهم و حیاتی بتواند کار خود را به درستی انجام دهد.
عادات روزمره و اشتباهی که فرد انجام می‌دهد می‌تواند موجب تحت فشار قرار دادن و آسیب جدی به کلیهها در مرور زمان شود. بعضی از این عادات اشتباه و عوامل بروز نارسایی کلیه را برایتان می‌گوییم:
ننوشیدن مقادیر کافی آب
یکی از کارکردهای کلیه تصفیه خون و دفع سموم و مواد زائد بدن است. اگر به مقدار کافی آب ننوشیم این مواد زائد و سموم در بدن جمع شده و آسیب جدی را به همراه خواهند داشت.
مصرف بیش از اندازه نمک
حتما اگر پیگیر مطالب پزشکی نت نوشت باشید می‌دانید که در مورد مضرات مصرف بیش از اندازه نمک گفته ایم. بدن برای کارکرد درست نیاز به سدیم دارد اما زمانی که نمک بیش از حد نیاز مصرف شود باعث بالا رفتن فشار خون و در نتیجه فشار زیادی به کلیهها می‌شود و یکی از عوامل نارسایی کلیه خواهد بود.
مصرف بیش از اندازه قند و شکر
افرادی که دو یا چند نوشیدنی شیرین را در روز مصرف می‌کنند به احتمال زیاد دفع پروتئین در ادرار خواهند داشت. وجود پروتئین در ادرار یک علامت زود هنگام از عملکرد ناقص کلیه هاست.
نگه داشتن ادرار
شاید این مورد از عوامل آسیب به کلیهها عجیب به نظر برسد اما این کاری است که همه ما انجام می‌دهیم و از عوامل آسیب به کلیه است.
در زمان رانندگی و یا در میان مکالمه تلفنی و زمانی که سرویس بهداشتی در دسترس نیست مجبور می‌شویم تا ادرار را نگه داریم. اما این عمل موجب بالا رفتن فشار خون و بروز نارسایی کلیه و سنگ کلیه می‌شود.
کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن
وجود ویتامین‌ها و مواد معدنی برای سلامتی بدن بسیار مهم است. کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین B6 و برخی مواد معدنی مانند منیزیم از عوامل آسیب به کلیه است که باعث ایجاد سنگ کلیه و نارسایی کلیوی می‌شود.
مصرف بیش از حد قهوه
مصرف زیاد قهوه می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود
مصرف بیش از حد قهوه و کافئین مانند نمک، موجب بالا رفتن فشار خون و تحت فشار قرار گرفتن کلیهها می‌شود که به مرور زمان می‌تواند به آسیب جدی به کلیهها و نارسایی کلیه منجر شود.
مصرف بیش از اندازه پروتیین‌های حیوانی
پروتیین‌های حیوانی مخصوصا گوشت قرمز از عوامل آسیب به کلیهها است و باعث افزایش بار سوخت و ساز کلیهها و مجبور ساختن کلیهها به کار کردن بیش از اندازه و آسیب جدی به آن‌ها می‌شود.
خواب ناکافی
کم خوابی مزمن ریشه بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها از جمله بیماری کلیوی است. بدن در هنگام خواب به ترمیم بافت‌های کلیه (در صورت آسیب) می‌پردازد و اگر بدن تان را از خواب محروم کنید این فرایند بسیار سخت و حتی ناممکن خواهد شد.
سوء مصرف مسکن ها
متاسفانه بسیاری از افراد مانند نقل و نبات! از مسکن برای کوچکترین دردی در بدن استفاده می‌کنند فارغ از اینکه چه عوارض جانبی وحشتناکی را بر بدن شان خواهد داشت. مسکن‌ها در صورت مصرف بیش از حد منجر به آسیب‌های جدی کبدی و کلیوی می‌شوند.
مصرف الکل
الکل باعث آسیب جدی به کلیهها و کبد انسان می‌شود و به شدت بر کارکرد صحیح کلیهها اثر منفی دارد.
آلودگی هوا
بررسی هشت ساله بیش از دو میلیون داوطلب ارتباط مستقیم بین آلودگی هوا و نارسایی کلیه را ثابت کرد.
طی اطلاعات دریافتی درباره میزان آلودگی هوا از دو سازمان مهم یعنی ناسا و آژانس حمایت از محیط زیست، محققان متوجه شدند ذرات ریز ناشی از آلودگی هوا در جریان خون افراد وجود دارد. گردش جریان خون این ذرات سمی را به تمام بدن از جمله کلیهها می‌رساند که ثابت شده باعث صدمات جبران ناپذیری می‌شود.
دانشمندان محاسبه کرده اند وقتی میزان آلاینده‌ها از حدی که به نام ” ناسالم” نامیده می‌شود بالاتر می‌رود در طول یک سال منجر به حدود ۰۰۰ر۵۰ مورد بیماری نارسائی کلیه می‌شود.
از این تعداد معمولا ۰۰۰ر۳ نفر مجبور به استفاده از دستگاه دیالیز می‌شوند و ناچار به پیوند کلیه نیاز دارند.
پزشکان دانشگاه واشنگتن سنت لوئیز آمریکا هر چند ابتلا به دیابت و فشار خون را عامل اصلی بروز بیماری‌های کلیوی می‌دانند، ولی بر این نکته هم تاکید کرده اند که فاکتورهای دیگری مثل آلودگی هوا باعث بدتر شدن بیماری در این افراد و ابتلا به بیماری کلیوی در افراد سالم می‌شود.
علائم نارسایی کلیه
عمده ترین علائم نارسایی کلیه عبارت است از:
تغییر در الگوی ادرار
تغییرات ادراری می‌تواند یکی از علائم نارسایی کلیه و هشدار دهنده باشد:
- ادرار کردن در نیمه‌های شب و در دفعات زیاد
- ادرار کف آلود
- ادرار رنگ پریده و در دفعات و حجم زیاد
- ادرار تیره رنگ و در حجم و دفعات کم
- وجود خون در ادرار
- ادرار کردن به سختی و یا همراه فشار
بوی ادرار
هر چند نوع غذا و فعالیت بدنی باعث تغییر در بوی ادرار می‌شود، ولی اگر ادرار بوی شیرین یا ماهی مانندی داشت به نارسایی کلیهها مشکوک شوید.
رنگ ادرار
هنگام سلامت رنگ ادرار زرد کمرنگ است. اگر رنگ ادرار زرد پررنگ شود نشانه کم آبی است. در واقع هر چه آبرسانی بهتر باشد رنگ ادرار هم روشن تر می‌شود. اگر ادرار قهوه ای، سیاه، نارنجی، صورتی یا قرمز بود از علائم نارسایی کلیه و شاید نشانه وجود سنگ در کلیه هاست. در اینگونه موارد سریع باید به پزشک مراجعه کرد چون مشکل جدی است.
تکرر ادرار
هرچه قدر آب بنوشید مسلما بیشتر باید دستشویی بروید. ولی اگر بدون مصرف آب مرتب به دستشویی می‌روید و ادرار کم یا زیاد دارید این موضوع می‌تواند از علائم نارسایی کلیهها باشد که حتما برای بررسی به پزشک مراجعه کنید. هر گونه تغییر غیرعادی در تکرار و حجم ادرار باید بررسی شود.
تورم می‌تواند از علائم نارسایی کلیه باشد
خستگی مزمن می‌تواند به علت نارسایی کلیه باشد
اگر کلیهها به درستی کار نکنند و نارسایی کلیه باعث شود تا نتواند مایعات اضافی بدن را خارج کنند منجر به ورم در ناحیه دست‌ها و یا پاها و مچ پا و یا صورت می‌شود. تورم ناگهانی در بدن می‌تواند یکی از علائم شکست عملکرد کلیهها باشد و باید جدی گرفته شود.
خستگی
کلیهها اریتروپویتین ترشح می‌کنند که تولید گویچه‌های سرخ از سلول‌های بنیادی خون‌ساز در مغز استخوان را تحریک می‌کنند که وظیفه حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن را دارد. تقریباً تمام اریتروپویتین که در افراد سالم به خون ترشح می‌شوند، از کلیهها است.
نارسایی کلیه باعث می‌شود که کلیهها اریتروپویتین کمتری تولید می‌کنند و اکسیژن کمتری به نقاط مختلف بدن می‌رسد و مغز و سایر عضلات بدن به علت کمبود اکسیژن به راحتی و به سرعت احساس خستگی می‌کنند و در نهایت فرد مبتلا به کم خونی می‌شود.
جوش‌های روی پوست
اگر کلیهها به درستی نتوانند مواد زائد بدن را دفع کنند تجمع این مواد در بدن موجب ایجاد خارش‌ها و بثورات جلدی می‌شود. ممکن است با مالیدن کرم‌های مختلف مشکل را ظاهرا حل نمایید اما اگر این خارش‌ها مربوط به نارسایی کلیهها باشد استفاده از پمادهای جلدی راه حل اساسی نیست.
احساس طعم فلز در دهان
هنگامی که مواد زائد نتوانند از بدن دفع شوند موجب ایجاد بوی بد در دهان و تغییر طعم مواد غذایی برای فرد می‌شود.
اگر احساس می‌کنید که اشتها و الویت‌های غذایی تان تغییر کرده و طعم‌های غذاها در دهان تان به گونه‌ای متفاوت است این تغییرات را جدی بگیرید چرا که می‌تواند از علائم نارسایی کلیه باشد. تجمع مواد زائد حتی باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ نیز می‌شود.
تنگی نفس
تنگی نفس از علائم نارسایی کلیه است که به دو روش می‌تواند سبب بروز تنگی نفس شود. یا این تنگی نفس به علت تجمع مواد زائد در شش هاست و یا به علت کمبود اکسیژن در بدن به علت کم خونی ناشی از کمبود گویچه‌ها خونی است.
سرگیجه و عدم تمرکز
اگر کم خونی فرد ناشی از نارسایی کلیهها باشد از آن جایی که اکسیژن کافی به مغز او نمی‌رسد این فرد دچار سرگیجه و عدم تمرکز کافی می‌شود.
درد
درد‌های پشت بدن و در ناحیه کلیه می‌تواند از علائم نارسایی کلیه و نشان دهنده بروز اشکال در کلیه مانند عفونت و یا سنگ کلیه هستند.
بیشتر بخوانید: درمان سنگ کلیه با آبلیمو: اگر سنگ کلیه دارید آبلیمو نجات‌تان خواهد داد!
خطرات نارسایی کلیه
خطراتی که این بیماری در بر دارد به این ترتیب می‌باشد:
- بالا رفتن فشار خون
- مشکلاتی که جهت بیماران قلبی پیش می‌آید
- پیدایش سنگ کلیه
- عفونت کلیهها و مجاری ادرار
درمان نارسایی کلیه
زمانی که شما به پزشک جهت مشکلات کلیوی مراجعه می‌کنید علائم و سابقه پزشکی، آزمایشات خون و ادرار حتی گاهی تشخیص پزشک می‌تواند مبتلا بودن شما به نارسایی کلیه را نشان می‌دهد. با کنترل سطح پتاسیم و کلسیم در سطح خون نیز می‌توان به این مشکل پی برد.
بازگردان کردن سطح الکترولیت و درمان کم آبی به صورت تزریق مایعات داخل وریدی استفاده می‌شود.
در غیر این صورت برنامه دقیق و مشخص شده دیالیز جهت بیمار طراحی می‌شود و احتمالا تجویز داروهایی جهت کنترل پتاسیم، گلوکز و کلسیم تجویز خواهد شد. منیزیم در کلیه کمک می‌کند که سنگ کلیه تشکیل نشود.
ویتامین‌های گروه B به کاهش سطح کلسیم اگزالات کمک خواهند کرد. عصاره زغال اخته نیز سطح کلسیم موجود در ادرار را می‌کاهد. گیاه صبر زرد کریستالهای ادراری را کم می‌کنند.
درمان گیاهی نارسایی کلیه
یکی از بهترین راه‌های درمان نارسایی کلیه استفاده از یک سری از گیاهان و میوه جات است که می‌توان مشکل نارسایی کلیه را تا حد زیادی درمان کرد.
از میوه جاتی که در روند این درمان کمک می‌کنند لیمو، پرتقال وحشی، گریپ فروت می‌باشد. روغن این مرکبات به صورت مالش موضعی در پایین شکم بسیار تاثیر گذار است.
زغال اخته، کرفس، سبزی‌های برگ دار، چغندر، گیلاس، اسفناج، آووکادو، موز و مرکبات در درمان نارسایی کلیه بسیار مهم هستند. اگر مشکل کلیه سنگ کلیه باشد بهتر است از غذاهای فرآوری شده کمتری مصرف شود. و غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان جایگزین این غذاهای پرکالری شود.
تاثیر آب در درمان خانگی نارسایی کلیه
کم آبی یکی از بزرگترین خطرات در این دسته از بیماران محسوب می‌شود. به خصوص کسانی که در مناطق گرم زندگی می‌کنند و ورزش می‌کنند. استفاده از نوشیدنی‌های مدر و مصرف زیاد آب خوردن در طی روز بسیار مهم می‌باشد و از بهترین راه‌های درمان نارسایی کلیه است. به اندازه کافی نوشیدنی بنوشید تا بدن شما به اندازه کافی مایعات داشته باشد. انواع چای گیاهی، آب گازدار یا آب میوه‌های طبیعی به شما کمک خواهد کرد.
درمان نارسایی کلیه با پتاسیم
پزشک شما با توجه به میزان نارسایی و سنگ کلیه‌ای که دارید برایتان یک سری غذاها را محدود خواهد کرد.
مصرف لبنیات، گوشت فراوری شده، کافئین، الکل، پروتئین بیش از حد و غذاهای پر اسید مانند گوجه، بادمجان برای شما مضر است. همچنین مصرف پتاسیم به صورت خوراکی یا دارویی حائز اهمیت است.
سیب، کلم، لوبیا سبز، انگور، توت فرنگی سرشار از پتاسیم بوده و برای شما کاملا مفید است. مصرف نمک را به حداقل برسانید و از غذاهای منجمد، کنسرو، سرخ شده و غذاهای آماده و بسته بندی شده پرهیز کنید.
دیالیز درمان قطعی نارسایی کلیه
دیالیز یک روش درمان قطعی محسوب می‌شود که دو حالت دارد. بسته به تشخیص پزشک در نارسایی کلیه شما همودیالیز و دیالیز پریتونیل انجام می‌شود.
در دیالیز نوع پریتونیل یک لوله پلاستیکی در حفره شکم بیمار قرار می‌گیرد و مواد زائد که توسط کلیه نتوانسته اند فیلتر شوند از بدن خارج می‌شود که در منزل توسط خود بیمار نیز قابل انجام دادن است.
در همودیالیز خون بیمار تعویض می‌شود. این حالت در بیمارستان توسط متخصصین انجام می‌شود و معمولا هفته‌ای سه مرتبه تکرار می‌شود. این روش درمانی مزایای و معایب خاص خود را دارد.
آخرین راه نیز پیوند کلیه می‌باشد که یک گزینه درمانی می‌باشد که در مراحل بسیار حاد استفاده می‌شود.
با مصرف زیاد آب در طی روز و مراجعه به پزشک در زمان بروز مشکل از کلیهها می‌توان محافظت کرد.
