چگونه با کودکان بیش فعال باید رفتار کرد؟
داشتن فرزند ADHD یا همان بیش فعال نیازمند رفتارهای خاصی از پدر و مادر بودن است. اگر بخواهید مانند پدر و مادرهای معمولی با فرزندان خود رفتار کنید و سعی کنید آنها را مثل سایر کودکان عادی بزرگ و تربیت کنید، بدون شک هم شما و هم فرزند بیش فعال شما اذیت خواهد شد.
پس باید چکار کنیم؟ چگونه با کودک بیش فعال خود رفتار کنیم؟ آیا رفتار با کودکان بیش فعال تا این اندازه با کودکان عادی متفاوت است؟
بله! پاسخ یک بله ی محکم است. متناسب با شرایط و شدت علائمی که فرزند شما از بیش فعالی نشان می‌دهد باید با آنها متناسب عمل کنید. در این مطلب تلاش کرده‌ایم بایدها و نبایدهای رفتاری برای بزرگترها در رفتار با کودکان ADHD را مطرح کنیم. چه کارهایی مجاز است و بهتر است از انجام چه رفتارهایی پرهیز کنیم.
اگر برخورد با فرزند ADHD و یا کودک بی فعال یکی از نزدیکان برای شما دردسر شده‌است و به سلامت روان کودک خود اهمیت می‌دهید؛ این مطلب را تا انتها بخوانید. آموزه‌های آن برای شما مفید خواهد بود.
۱. اصول مدیریت رفتار
اصول مدیریت رفتار و درمانی که از این اصول کمک می‌گیرند، شامل دو اصل اساسی هستند. این دو اصل در تربیت کودکان بسیار اهمیت دارد. دو اصل مدیریت رفتار شامل؛
- تشویق کردن و تثبیت رفتارهای درست (مانند جایزه دادن و تشویق زبانی)
- تنبیه کردن (یا در اصطلاح تنبیه کردن) که به معنی گرفتن جایزه‌ها و منع کردن فرد از انجام کارهایی است که خوش‌حال کننده محسوب می‌شوند.
هستند.
کودک باید این دو مورد را بیاموزد و بداند که هر کاری که انجام می‌دهد نتیجه‌ای دارد و این ممکن است جایزه و یا تنبیه باشد. اگر می‌خواهد که رفتار مثبتی ببیند، باید رفتار مثبتی داشته‌باشد. این اصول باید در ذهن کودک نهادینه شوند تا در خانه، مدرسه و مکان‌های عمومی، از این اصول پیروی کند.
۲. تعیین رفتارهای مناسب و نامناسب
برای اینکه بتوانید به اصول تنبیه و تشویق پایبند باشید، باید بتوانید مرحله‌ی مهم‌تری را رد کنید. این مرحله تشخیص رفتارهای درست و نادرست است. باید بر روی این مورد به درستی فکر کنید که کدام رفتارها پسندیده هستند و کدام رفتارها را نمی‌خواهید اجازه بدهید که انجام شوند.
این مرحله نیازمند صبر، تحمل، مهربانی و شفقت پدر و مادر است و باید در این مرحله با دقت انتخاب کنند. برخی رفتارها باید همیشه نادرست و ناپسندیده باشند، مثل از کوره در رفتن‌هایی که با واکنش‌های فیزیکی همراه هستند، صبح‌ها از خواب بیدار نشدن و تلوزیون را خاموش نکردن، زمانی که باید خاموش باشد.
اما برای رفتارهایی که به تربیت شما باز می‌گردند، باید مراقب باشید. اگر برای رفتاری تصمیم می‌گیرید که مناسب نیست، این رفتار باید همیشه با تنبیه مواجه شود تا کودک مطمئن شود که نباید آن را انجام دهد. این که یک روز رفتار را منع کنید و روز دیگر اجازه بدهید که انجام شود، از رفتارهای نادرست برای کودکان بیش فعال است.
۳. قوانین را تعریف کنید اما انعطاف هم به خرج دهید.
چیزی که در رفتار با کودکان بیش فعال اهمیت دارد، این است که قوانین را برای آنها مشخص کنید. برای تنظیم قانون‌ها چندان سخت گیر نباشید. اگر قرار باشید حتی رفتارهای ذاتی کودک خود را در نظر بگیرید و فقط چون غیرطبیعی به نظر می‌رسد، اجازه ندهید که این رفتار را انجام دهد، می‌توانید آسیب‌های جبران ناپذیری به فرزند خود وارد کنید.
از طرفی سعی کنید که به فرزند بیش فعال خود فرصت اشتباه کردن بدهید. کودکان بیش فعال سخت‌تر از دیگر کودکان زیر بار پذیرش قوانین می‌روند. پس باید به آنها اجازه بدهید که بیشتر از باقی کودکان هم اشتباه کنند تا به طور دقیق قوانین در آنها نهادینه شود.
۴. عصبانیت را کنترل کنید.
از تکنیک تایم-اوت یا وقت استراحت استفاده کنید. زمانی که فرزند شما در محل عمومی و شلوغی قرار دارد و در حال بیش از اندازه شلوغی کردن و انرژی تخلیه کردن است و قوانین را زیر پا می‌گذارد، او را به یک محیط آرام ببرید و از او بخواهید به رفتارهای اشتباهی که انجام داده است فکر کند. در این بازه او را تنبیه نکنید، مگر خط قرمز‌ها را زیر پا گذاشته باشد، مثلا کودک دیگری را آزار داده باشد.
به هر حال تایم اوت می‌تواند برای شما فوق‌العاده باشد. زیرا در این بازه هم خود شما آرام می‌شوید و هم او آرام می‌شود. بنابراین در شرایطی بهتر می‌توانید در رابطه با مسائل پیش آمده صحبت کنید.
سعی کنید رفتارهای اندک بیش فعالانه را نادیده بگیرید و به کودک خود اجازه بدهید تا انرژی وجودش را تخلیه کند. این برای هر دو شما بهتر است.
راهنمایی های دیگر برای افرادی که با کودکان بیش فعال سر و کار دارند.
در ادامه به ذکر چند نکته پرداخته‌ایم که می‌توانند در برخورد با کودکان ADHD به شما کمک کنند. با ما همراه باشید.
۱. ساختار بسازید
برای فرزند خود یک ساختار و روتین روزانه تعیین کنید که آن را انجام دهد. مثلا می‌توانید قبل از غذا دعا کنید و از فرزند خود بخواهید که این کار را انجام دهد. یا اینکه قبل از خواب حتما باید لباس‌هایی که قرار است روز بعد بپوشید را مرتب کند و بر جای خاصی بگذارد. ساختارها و عادت‌های از این دست می‌تواند در کنترل انرژی او موثر و کمک کننده باشد.
۲. تسک ها و وظایف را تقسیم کنید تا قابل انجام باشند.
روتین روزانه‌ای که برای کودک در نظر گرفته‌شده‌است باید به مراحل قابل انجام تقسیم شود تا بتوان آن را انجام داد و کودک از زیر آنها در نرود. برای اینکار می‌توانید از تقویم رنگی استفاده کنید که در آن فعالیت‌ها مشخص شده‌اند.
۳. همه جا را خالی از پیچیدگی ها کنید.
هر چقدر با کودکان بیش فعال واضح‌تر و ساده‌تر برخورد کنید، نتیجه‌ی بهتری خواهد داشت. مثلا خانه را حتما مرتب کنید و از شلوغی بپرهیزید. از طرفی سعی کنید که محیط خانه را برای کتاب خواندن و فیلم دیدن او آرام و ساکت کنید. این موارد کوچک می‌توانند از حواس‌پرتی کودک پیشگیری کند.
۴. الگوی خواب کودک را تنظیم کنید.
یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که کودکان بیش فعال دارند، خوابیدن است. آنها خستگی ناپذیرند و تمایلی به خواب ندارند. بنابراین باید کمک کنید که الگوی خواب آنها منظم شود. برای اینکار سعی کنید آرامش را در خانه برقرار کنید و محرک‌هایی مانند شکر و کافئین را محدود کنید.
۵. مراجعه به پزشک
اگر نیاز دارید تا درباره بیش فعالی کودک خود با پزشک مشورت کنید می‌توانید از وبسایت نوبت دهی آنلاین پزشکان دکترتو از روانشناسان و پزشکان مرتبط با این حوزه نوبت بگیرید و با آن ها مشاوره کنید.
