شپش سر: همه چیز درباره علائم و راه‌های مبارزه با شپش سر
شپش یکی از حشرات انگلی است که در قسمت‌های مختلف بدن انسان می‌تواند زندگی کند و تغذیه داشته باشد. شپش‌ها گونه‌های متفاوتی دارند. شپش سر قادر است در لابه لای موی سر برای مدت زمان طولانی زندگی کند. این نوع از شپش تغذیه بسیار ناچیزی داشته و معمولا در لابه لای موی کودکان یافت می‌شود.
شپش ناحیه تناسلی که سبب عفونت‌هایی در موهای ناحیه تناسلی می‌شود و شپش بدن که در بخش‌هایی از بدن مانند کشاله‌های ران و یا پشت گردن و یا پشت گوش قرار می‌گیرد و زندگی می‌کند.
درمان شپش سر کمی مشکل است و این بیماری می‌تواند مسری نیز باشد. گاهی اوقات نیاز است والدین یک روش درمانی را برای مدت زمان زیادی با حوصله و دقت انجام دهند تا بتوانند از شر آن خلاص شوند. در این مقاله نت نوشت شما را با شپش سر و راه کارهایی برای درمان آن آشنا می‌کند.
شپش سر را چگونه پیدا کنیم؟
تخم‌ها رنگی متمایل به زرد و قهوه‌ای دارند تا حد امکان به پوست سر می‌چسبند و شبیه به دانه‌های کنجد می‌باشند
شپش مادر یا شپش اصلی که می‌تواند تخمگذاری کند از یک دانه کنجد بزرگ تر است. رنگی متمایل به قهوه‌ای و یا خاکستری رنگ دارد. شپش بالغ در عرض ۱ تا ۲ هفته در پوست سر یا در لابه لای تارهای مو خانه کرده و سپس شروع به تخمگذاری می‌کند.
در صورتی که این بیماری درمان نشود هر ۳ هفته یک مرتبه این روند ادامه پیدا می‌کند و این چرخه زیستی از حرکت نمی‌ایستد. شپش سر از خون تغذیه می‌کند و در صورتی که از پوست سر فاصله بگیرد تنها تا ۲ روز می‌تواند زنده بماند بعد از آن از بین می‌رود.
شپش علاوه بر این که می‌تواند در لابه لای موی سر قرار گیرد در قسمت‌هایی مانند پشت گردن، پشت گوش و گاهی به ندرت در موی ابرو نیز مشاهده می‌شود.
تخم‌های شپش سر را مشاهده کنید
اگر چه تخم‌های شپش سر که نیت نام دارند بسیار ریز و کوچک هستند ولی اگر دقت کنید می‌توانید آن‌ها را در نزدیکی ریشه موها یا نزدیک پوست سر مشاهده کنید.
نیت یا نام دیگر همان تخم شپش به سختی دیده می‌شود. ممکن است در مشاهده نخست آن‌ها را با قطرات آب اشتباه بگیرید. این تخم‌ها به صورت کاملا محکم به ساقه مو می‌چسبند.
شکل بیضی دارند و در حدود ۲ الی ۳ میلی متر هستند. این تخم‌ها رنگی متمایل به زرد و قهوه‌ای دارند تا حد امکان به پوست سر می‌چسبند و شبیه به دانه‌های کنجد می‌باشند.
در صورتی که یک تخم شپش در فاصله‌ای بسیار کم از پوست سر قرار گرفته باشد نشان می‌دهد که بسیار قدیمی است ولی از آن جایی که مشاهده آن‌ها بسیار سخت و دشوار است بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا به کمک میکروسکوپ‌های مخصوص این کار، مدت زمان حضور شپش سر را به شما دقیق اعلام کند.
در موارد بسیار حاد و سنگین می‌توان خود شپش را هم مشاهده کرد. تخم شپش در مدت زمان ۱ الی ۲ هفته بعد از زندگی شپش در لابه لای موی سر به وجود می‌آید.
تخم شپش را درست شناسایی کنید
مواردی که ممکن است با تخم شپش یا همان نیت اشتباه گرفته شوند این گزینه‌ها هستند:
- تخم شپش‌هایی که خالی هستند و از شپش‌های قبلی به جا مانده اند
- شوره سر
- خرده‌های مو یا پوسته‌های سر
- بافت مرده ساقه مو
- بافت زخم که از پوست سر جدا می‌شود
- دیگر حشرات کوچک موجود در موی سر
علائم اولیه شپش سر چیست؟
خارش و تحریک بیش از حد که می‌توان به عفونت سر نیز منجر شود نخستین علامت حضور شپش سر است
در وهله نخست می‌بایست مطمئن شوید که شپش وجود دارد و بیماری و یا مشکل دیگری نیست که سبب برخی از علائم اولیه شده است. معمولا خارش و تحریک بیش از حد که می‌توان به عفونت سر نیز منجر شود نخستین علامت حضور شپش سر است.
از دیگر علائم شپش سر می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- احساس خارش و سوزش پوست سر
- احساس حرکت جانوری بسیار ریز بر روی سر
- اختلال در خواب، به این دلیل که شپش سر معمولا در تاریکی فعال تر می‌شود
- وجود زخم‌های ریز و دلمه بسته بر روی سر که سبب خارش می‌شود
- خارش در ناحیه پشت گوش و پشت گردن
خارش سر و پوست سر
خارش سر از نخستین علامت‌های حضور شپش در سر است. در واقع یک واکنش پوست سر به بزاق دهان شپش می‌باشد. این خارش بسته به میزان حساسیت پوست سر می‌باشد که می‌تواند در افراد کم و زیاد باشد. خاراندن بیش از حد پوست سر می‌تواند سبب ایجاد زخم در برخی قسمت‌ها شده که این حرکت خود می‌تواند علت عفونت‌های سنگین شود.
تغییراتی در پوست سر
زمانی که شپش سر در لابه لای موها جای می‌گیرد برجستگی‌های کوچکی مانند کیست‌های قرمز رنگی در لابه لای موها و بر روی پوست سر به وجود می‌آید. این بثورات ممکن است در برخی از افراد با کمی درد همراه باشد.
در واقع این جوش‌های کوچک نوعی عفونت باکتریایی هستند که می‌توانند پس از مدتی به پوسته پوسته شدن نیز تبدیل شوند. این زخم‌ها را می‌توان در طول دوره درمان با آنتی بیوتیک‌های خوراکی درمان کرد.
آیا شپش سر یک بیماری مسری است؟
شپش از هر نوع که باشد می‌تواند به عنوان یک بیماری مسری به شمار رود. این حشره می‌تواند از یک فرد به فرد دیگر منتقل شود. مکان‌هایی مانند مدارس، مراکز نگهداری از کودکان، خوابگاه‌ها، سالن‌های ورزشی و اردوگاه‌ها مکان‌هایی هستند که شپش سر بهترین موقعیت برای سرایت به فرد دیگر را پیدا می‌کند. هر شخصی که در تماس نزدیک با فرد مبتلا به شپش سر قرار گیرد احتمال ابتلا به این بیماری در او زیاد می‌شود.
از طریق تماس فیزیکی، لباس‌های آلوده و . . . امکان انتقال شپش از فردی به فرد دیگر وجود دارد. کودکان در سنین ۳ الی ۱۱ سال بیشتر از سنین دیگر احتمال مبتلا شدن به این بیماری را دارند. دختران بیشتر از پسران شپش سر پیدا می‌کنند همان طور زنان نیز بیشتر از مردان احتمال ابتلا به این بیماری را خواهند داشت.
شپش معمولا از طریق لباس، ملحفه، شانه، کلاه و سایر وسایل شخصی به شخص دیگری منتقل خواهد شد. تماس فیزیکی و به اشتراک گذاری وسایل شخصی نیز راه‌هایی برای سرایت این بیماری به شمار می‌رود.
علاوه بر این‌ها ممکن است یک حیوان خانگی ناقل این بیماری باشد و یا این که همانند یک انسان عامل شپش سر شود.
چه راه‌های درمانی برای این بیماری بهتر است؟
درمان شپش سر همیشه به صورت صد در صد موفق نخواهد بود و ممکن است ظرف مدت هفت روز مجدد تخم‌های شپش ظاهر شوند. قبل از هر کاری بهتر است با پزشک خود برای این مشکل مشورت کنید. لوسیون‌ها و شامپوهایی که پزشکان تجویز می‌کنند بهترین داروها برای درمان شپش سر می‌باشد.
در صورتی که خارش سر نیز دارید حتما یاد آوری کنید تا داروی مناسب برای آن تجویز شود و التهابات پوستی شما را اذیت نکند. داروهایی که برای شپش به خصوص شپش سر استفاده می‌شود رده دارویی OTC می‌باشد که بسته به سن و نوع پیشرفت شپش کم و زیاد می‌شود.
داروهایی که مانند لوسیون یا شامپو هستند تا ۲ ماه می‌توانند این مشکل را به کلی بر طرف کنند بعد از آن نیز می‌بایست تحت نظر پزشک به درمان خود ادامه دهید یا این که مشکل بر طرف شده و دیگر نیازی به ادامه درمان نداشته باشید.
اگر درمان شما موفقیت آمیز نباشد نشان می‌دهد که شپش در برابر داروهای مصرفی مقاومت زیادی دارد و این یعنی این که می‌بایست نوع درمان را تغییر دهید. تکرار درمان گاهی نتیجه بخش می‌باشد.
بعد از نابود سازی نیت‌ها ۷ الی ۱۰ روز زمان لازم است که نیت‌های جدید پیدا شوند. توصیه می‌شود بعد از این مدت حتما به پزشک مراجعه کرده و مجدد معاینه شوید.
آیا درمان‌های سنتی نتیجه بخش است؟
هر چند که توصیه می‌شود حتما برای از بین بردن شپش سر به پزشک مراجعه کرده و از داروهای تجویزی استفاده کنید. ولی برخی از افراد معتقد هستند که استفاده از درمان‌های خانگی و سنتی می‌تواند نتیجه بخش باشد. استفاده از سرکه، سس مایونز، وازلین، روغن زیتون و اقلامی از این دست نیز شاید بتواند این بیماری را درمان کند ولی به صورت کلی این روش‌ها هرگز مورد تأیید نیستند و بهتر است از روش‌های علمی نتیجه گرفته شود.
با کودکان مبتلا به شپش سر چه کنیم؟
همان طور که گفته شد شپش انواع مختلفی دارد که شپش سر بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود. در صورتی که به هر دلیل کودک شما به این بیماری مبتلا شد توصیه می‌شود تا درمان قطعی و نابودی تمام نیت‌ها و شپش سر، از رفتن به مدرسه و هر گونه مکان عمومی کودکان خودداری کرده و هیچ گونه تماس فیزیکی با دیگر کودکان نداشته باشند.
این راه بهترین روش برای جلوگیری از انتقال شپش به دیگر کودکان است.
راهکارهایی برای نظافت وسایل و لباس‌ها
علاوه بر درمان دارویی چندین روش برای جلوگیری از شیوع بیشتر شپش وجود دارد که کمک می‌کند تمامی وسایل شخصی و لوازم زندگی فرد بیمار را بتوان تا حدی نظافت کرده و از عدم وجود شپش در آن‌ها مطمئن شد.
نخستین راه کار این است که تمامی ملحفه‌های رختخواب شخص بیمار را در آب بسیار داغ (۱۰۰ تا ۱۳۰ درجه سانتی گراد) بجوشانید و به خوبی بشویید. بهتر است برای خشک کردن آن‌ها از بخار برای مدت ۲۰ دقیقه استفاده کنید.
در صورتی که یک سری لباس‌ها و وسایل را نتوانستید بشویید آن‌ها را در کیسه‌های مهر و موم شده برای مدت ۳ روز نگهداری کنید. فرش، مبلمان و سایر وسایلی که ممکن است هنگام استفاده شخص بیمار آلوده شده باشد را با جارو برقی به دقت نظافت کنید و پس از آن کیسه جارو برقی را دور بیندازید.
وسایلی مانند سنجاق سر، شانه، هد بند و . . . را برای مدت ۱ ساعت داخل الکل قرار دهید و سپس در آب گرم بشویید.
این نکات را در طول دوره درمان شپش سر فراموش نکنید
در طول دوره درمان دارویی شپش سر فراموش نکنید که حتما به برخی از این پارامترها برخواهید خورد:
- شپش سر با سشوار و گرمای زیاد از بین نخواهد رفت.
- ۱ الی ۲ روز پس از استفاده داروهایی مانند شامپو یا لوسیون بهتر است سر را نشویید.
- در صورتی که یک دارو برای بیش از ۳ مرتبه استفاده شود و نتیجه بخش نباشد بهتر است که یک روش درمانی دیگر جایگزین شود.
- در صورتی که از روغن‌های گیاهی مانند روغن درخت چای برای درمان استفاده می‌کنید ممکن است دچار حساسیت در پوست سر شوید.
- استفاده از مواد شیمیایی مانند بنزین و نفت بر روی موی سر اصلا کار درستی نیست. این مواد اشتعال زا بوده و هرگز در درمان شپش سر موثر نیستند.
- در صورتی که پس از ۲ هفته از درمان شما گذشته است و همچنان نیت‌ها را در لابه لای موها مشاهده می‌کنید حتما به پزشک مراجعه کرده و درمان را به شیوه دیگری ادامه دهید.
چه داروهایی برای درمان شپش سر به کار گرفته می‌شوند؟
یک عصاره طبیعی از گل داوودی با نام Pyrethrins
Pyrethrins عصاره گل داوودی است که همان طور که گفته شد در درمان شپش سر بسیار موثر است. Pyrethrins قادر است تمامی تخم‌های شپش را از بین ببرد.
برای درمان شپش سر به کمک Pyrethrins بعد از یک دوره کامل ۹ الی ۱۰ روز وقفه نیاز است و مجدد به ادامه درمان می‌بایست ادامه داد.
اسپینوزاد یا Natroba
داروی بعدی که برای درمان این بیماری شناخته شده است اسپینوزاد است. این نوع دارو یک مکمل موضعی به شمار می‌رود و بیشتر جهت شپش‌هایی که منشا باکتریایی از خاک دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسپینوزاد مورد تأیید سازمان FDA است.
بهترین زمان استفاده از اسپینوزاد در دوره پس از درمان است.
سیلکونی با نام Dimethicone
Dimethicone یک دارو موثر برای درمان شپش سر است که از ترکیبات سیلیکونی در آن به کار رفته است. این دارو را می‌بایست زیر نظر پزشک استفاده کرد و در کم و زیاد کردن آن حتما طبق تجویز پزشک عمل کرد.
لوسیون Ivermectin یا Sklice
لوسیون بعدی که در درمان شپش سر کاربرد دارد Sklice می‌باشد. این لوسیون نیز بسیار قوی است و می‌تواند علاوه بر شپش اصلی، نیت‌ها را هم به راحتی از بین ببرد. لوسیون Sklice جهت درمان خشکی مو نیز استفاده می‌شود.
این لوسیون تا کنون مورد تأیید سازمان FDA قرار نگرفته است و برای تمامی افراد مناسب نیست. کودکانی که وزن زیر ۱۵ کیلوگرم دارند نیز از این لوسیون نمی‌توانند مصرف کنند.
لوسیون ملاتون یا Ovide برای درمان شپش سر
لوسیون ملاتون در کشور ایالت متحده امریکا جهت درمان شپش سر مورد تأیید قرار گرفته است. ملاتون قادر است از رشد نیت و شپش اصلی جلوگیری کند. در صورتی که پزشک به شما این لوسیون را توصیه کرد می‌بایست در طی دو دوره درمان را انجام دهید.
در صورتی که در دروه نخست همچنان نیت‌ها را مشاهده کردید بین ۷ الی ۹ روز بعد مجدد از آن استفاده خواهید کرد هر چند که بعد از استفاده از لوسیون ملاتون ممکن است کمی دچار خارش و سوزش در ناحیه پوست سر شوید ولی بهترین درمان برای شپش سر لوسیون ملاتون است.
در استفاده از این لوسیون می‌بایست کاملا دقت کرد چرا که قابل اشتعال است و پس از استفاده از آن هرگز نباید از سشوار استفاده کرد.
لوسیون پرومتئورین یا NIX
در درمان شپش سر لوسیون‌ها و شامپو‌ها کاربرد و البته کارایی بیشتر و بهتری دارند. لوسیون پرومتئورین یکی از لوسیون‌های پر کاربرد در این زمینه است که در بازار با نام تجاری NIX شناخته می‌شود.
اگر در مراحل نخست پیدایش شپش به پزشک مراجعه کنید این لوسیون برای شما تجویز می‌شود. پس از استفاده کامل در یک دوره ۹ روز از هیچ دارویی استفاده نمی‌کنید مجدد درمان را ادامه خواهید داد. این لوسیون در کودکان با سن پایین کاربرد بیشتری دارد.
لوسیون بنزیل الکل یا Ulesfia
همان طور که گفته شد لوسیون‌ها در درمان شپش سر نتیجه بخش تر خواهند بود. استفاده از لوسیون بنزیل الکل نیز یکی از بهترین روش‌های درمانی در این مورد است که مورد تأیید سازمان FDA نیز می‌باشد.
دوره دوم درمان با کمک لوسیون بنزیل الکل با فاصله زمانی ۷ روزه صورت می‌گیرد. معمولا پزشک به شما توصیه می‌کند که بعد از استفاده از لوسیون ۱۰ دقیقه صبر کنید سپس سر را به طور کامل بشوئید.
این دارو بسیار قوی و موثر است و ممکن است کمی سبب التهابات پوستی شود که پس از اتمام درمان از بین خواهند رفت.
شامپو لیندن
یک شامپو بسیار پر کاربرد در این زمینه نیز شامپو لیندن می‌باشد. این شامپو بیشتر جهت مصرف کودکان است. یک درمان کننده اصلی و کامل نیست ولی در طول دوره درمان شپش سر به همراه دیگر داروها بسیار مفید است.
تنها دارویی که می‌تواند در این زمینه بسیار مضر باشد شامپو لیندن است. این شامپو برای سیستم عصبی انسان خطرآفرین است و افرادی که به بیماری‌های قلبی عروقی مبتلا هستند بهتر است از این شامپو استفاده نکنند.
بیشتر بخوانید: شپش بدن: همه چیز درباره علائم، راه‌های انتقال این حشره و درمان آن
شانه‌های الکتریکی ضد شپش سر
شانه‌ها در دو نوع ساده و الکتریکی وجود دارند که هر دو مدل در از بین بردن شپش سر موثر هستند
علاوه بر تمامی داروها و لوسیون‌هایی که می‌توانند در درمان شپش سر موثر باشند یکی از بهترین گزینه‌های در این مورد استفاده از شانه‌های الکتریکی ضد شپش است. این شانه‌ها که دندانه‌های بسیار بسیار ریزی دارند به راحتی می‌توانند تمامی نیت‌های موجود در ساقه مو و شپش‌های چسبیده به پوست سر را نابود کنند.
این شانه‌ها از جنس فلزی می‌باشند و دندانه‌های متعددی دارند که می‌توانند کل موی سر را پوشش دهند. قبل از استفاده از این شانه‌ها می‌بایست موها را مرطوب کرد و سپس با شانه الکتریکی از بالای سر به سمت پایین شانه زد.
این شانه‌ها در دو نوع ساده و الکتریکی وجود دارند که هر دو مدل در از بین بردن شپش سر موثر هستند. برخی از مدل‌های این شانه دارای نور آبی رنگی هستند که به کمک آن می‌توانید همراه با یک ذره بین نیت‌ها را که بسیار ریز هستند را مشاهده کنید.
موها را کوتاه کنید
یکی دیگر از راه کارهای مفید برای درمان شپش کوتاهی موها می‌باشد. همان طور که نگهداری موهای بلند با دشواری همراه است مراقبت از آن‌ها در زمان آلوده شدن به شپش نیز کمی زمان بر و مشکل است. بهترین گزینه این است که موهای خود را کوتاه کنید و اجازه گسترش به شپش‌ها در ساقه‌های مو را ندهید.
بیشتر بخوانید: درمان شپش: همه راه‌های موثر و مفید برای از بین بردن شپش
