دانستنی‌های سلامتی

عوارض مصرف زیاد نمک و بلاهایی که بر سر بدن می آورد !

عوارض مصرف زیاد نمک

عوارض مصرف زیاد نمک برای سلامتی بسیار زیاد است. بسیاری از افرادی که از غذاهای فرآوری شده و بسته بندی شده و همچنین غذاهای رستورانی استفاده می کنند بدون اینکه خودشان بدانند مقادیر زیادی از نمک را دریافت می کنند.

۲+

نمک علاوه بر این که در طعم و مزه غذای شما تاثیر بسیاری دارد، یکی از عوامل اساسی در سلامتی بدن به حساب می آید اما عوارض مصرف زیاد نمک هم یکی دو تا نیست. سدیم موجود در نمک کمک به تنظیم فشار و جریان خون و همچنین انتقال پیام های عصبی در میان عضلات و اعصاب بدن می نماید. کلرید موجود در این ماده نیز در هضم غذا بدن را یاری می کند. وجود مقادیر کافی از این ماده در رژیم غذایی انسان بسیار ضروری است. در ادامه نت نوشت از عوارض مصرف زیاد نمک و بلاهایی که بر سر بدن می آورد خواهد گفت.

بیشتر بخوانید: خواص نمک دریا ، تفاوت نمک دریایی با نمک معمولی : از این معجزه طبیعت بیشتر استفاده کنید!

عوارض مصرف زیاد نمک

عوارض مصرف زیاد نمک برای سلامتی بسیار زیاد است. بسیاری از افرادی که از غذاهای فرآوری شده و بسته بندی شده و همچنین غذاهای رستورانی استفاده می کنند بدون اینکه خودشان بدانند مقادیر زیادی از نمک را دریافت می کنند. رستوران ها برای خوشمزه تر کردن غذا از نمک زیادی استفاده می کنند که به همین علت است که بسیاری بیش از حد مجاز از نمک استفاده می کنند. زمانی که بدن شما سدیم زیادی را دریافت می کند، بدن شما آب زیادی را در خود نگه می دارد. نمک اضافی به معنی نگه داشتن آب بیشتری در بدن توسط کلیه هاست. وجود این آب در بدن تاثیرات نامطلوبی مانند ادم (edema) یعنی ورم دست ها و بازوها، مچ پا و ساق پا می شود. همچنین وجود مایعات در بدن به معنی افزایش جریان خون در رگ ها و شریان هاست. به مرور زمان این رگ ها سفت شده و نهایتا منجر به افزایش فشار خون و بیماری فشار خون در فرد می شود.

عوارض مصرف زیاد نمک

عوارض مصرف زیاد نمک

یکی از عوارض مصرف زیاد نمک این است که افرادی که سدیم زیادی در رژیم غذایی شان مصرف می کنند، احساس تشنگی زیادی را نیز تجربه می کنند به همین دلیل مجبور به نوشیدن آب زیادی هستند. این میزان زیاد از مایعات می تواند ادم و فشار خون را تشدید کند. علاوه بر این مسئله مشکل دیگری که این افراد دارند تکرر دفع ادرار است. هر بار که فرد ادرار دفع می کند میزان زیادی از کلسیم بدن او همراه با ادرار دفع می شود. کلسیم ماده معدنی بسیار مهمی در استحکام استخوان ها و دندان های انسان است که کمبود این ماده می تواند منجر به پوکی استخوان شود. از طرفی اگر فرد آب ننوشد، بدن آب را از سلول های دیگری تامین می کند که این امر منجر به کم آبی و دهیدراته شدن بدن می شود.

نمک با دفع کلسیم بدن منجر به پوکی استخوان می شود.

عوارض مصرف زیاد نمک فقط به همین موارد ختم نمی شود که البته علل آن هنوز کشف نشده است. برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف نمک می تواند منجر به زخم و عفونت معده و حتی تسریع سرطان معده نیز شود. علت این امر ممکن است به دلیل مختل شدن پوشش داخلی معده باشد. همچنین نمک می تواند اثرات منفی شناختی در انسان از جمله یادگیری و استدلال و … داشته باشد.

مصرف نمک موجب ایجاد زخم و عفونت و حتی سرطان معده می شود.

متاسفانه بسیاری از مردم زمانی که اثرات منفی نمک را با یکی از چندین بیماری مربوط به عوارض مصرف زیاد نمک تجربه می کنند رو به کاهش مصرف آن می آورند. در صورتی که اگر از ابتدای کودکی والدین ذائقه کودک را به غذاهای کم نمک عادت دهند، عوارض مصرف زیاد نمک نظیر فشارخون بالا را در بزرگسالی تجربه نخواهد کرد.

در حال حاضر در ایران مصرف سرانه نمک بیش از حد توصیه شده آن در روز یعنی ۲۳۰۰ میلی گرم است.

دائما تشنه هستید

از عوارض مصرف زیاد نمک این است که سبب تشنگی مداوم خواهد شد. زمانی که زیاد نمک مصرف می کنید مایعات بدن از بین می رود و تشنگی اولین نشانه ای است که بدن به شما اعلام می کند که مصرف نمک بالا بوده است.

سنگ کلیه

آیا می دانید که سنگ کلیه از عوارض مصرف زیاد نمک است؟ یک رژیم غذایی که از نمک بسیاری تشکیل شده است سبب پیدایش کلسیم در ادرار خواهد شد. سطح بالای سدیم با کلسیم ترکیب شده و سبب پیدایش سنگ در کلیه ها می شود. به این ترتیب کلیه شما تبدیل به یک کلیه سنگ ساز خواهد شد.

تورم پاها

یکی از عوارض مصرف زیاد نمک این است که زمانی که زیاد نمک می خورید بدن برای حفظ تعادل سدیم در سطوح آب در اعضایی از بدن به احتباس آب می پردازد و این سبب می شود که برخی از اعضا مانند بازوها، مچ پا، مچ دست و پاها دچار تورم شوند. نمک زیاد معمولا ابتدا سبب تورم پاها می شوند.

عادت نادرست

اگر نمک خوردن زیاد به یک عادت برای شما تبدیل شود ناچار خواهید بود به طور مستمر این عادت نادرست را ادامه دهید. هر چه شما به مصرف نمک بیشتر عادت کنید مغز این عادت را به یک چرخه تبدیل می کند و شما در هر وعده غذایی نمک بیشتری مصرف خواهید کرد.

فشار خون بالا

یکی از شایع ترین عوارض مصرف زیاد نمک است. عدم تعادل در سدیم و مایعات در بدن تاثیر مستقیم بر روی خون و عضلات خواهد داشت. مصرف زیاد نمک سبب کمبود آب در بدن خواهد شد و این می تواند به افزایش فشار خون منجر شود. در صورتی که زیاد نمک مصرف کنید فشار خون به یک بیماری مزمن تبدیل شده و شما دائما دچار فشار خون بالا خواهید بود.

نمی توانید تمرکز کنید!

با مصرف زیاد نمک میزان سدیم در بدن بالا رفته و فشار خون افزایش پیدا می کند. این مسئله در مرور زمان به شریان ها آسیب جدی وارد می کند که می تواند تاثیرات نامطلوبی بر روی مغز داشته باشد. آسیب رسیدن به شریان ها سبب اختلالاتی در مسیر مغز شده و به طور کلی تمرکز شما را مختل می کند. با گذشت زمان این آسیب ها منجر به ضعف یا لخته شدن خون در مغز شده و حملات مغزی را در پی خواهد داشت.

سر درد های مکرر

مطالعات درباره عوارض مصرف زیاد نمک نشان داده است که رژیم های غذایی پر نمک با سردردهای مکرر ارتباط مستقیم دارد. مصرف زیاد نمک می تواند سبب بالا رفتن فشار خون و ایجاد سردرد های مزمن شود.

به جای نمک  از چه چاشنی دیگری استفاده کنیم؟

قبل از هر چیز توصیه می کنیم مصرف نمک را کم کنید زیرا عوارض مصرف زیاد نمک بسیار بیشتر از آنچه که فکر می‌کنید است. اگر می خواهید نمک بخرید حتما از نوع نمک دریا یا نمک های معدنی استفاده کنید تا حداقل کمی مواد معدنی را سر سفره تان بیاورید. شاید نگران آلودگی شان باشید. حق دارید. ولی اگر کمی تحقیق کنید شرکت هایی هستند که این نمک های طبیعی را بدون آلودگی تولید می کنند. اگر بتوانید نمک صورتی هیمالیا پیدا کنید فوق‌العاده است. این نمک حاوی ۸۴ ماده معدنی از جمله منیزیم، پتاسیم، مس و آهن است.  نمک صورتی نسبت به نمک های معمولی شوری کمتری دارد پس مواظب باشید از این نمک هم زیاد مصرف نکنید. مصرف کمی آب لیموترش تازه یا سرکه هم باعث می شود نمک کمتری مصرف کنید.

به هر حال بدن به سدیم نیاز دارد. چون سدیم باعث منظم شدن سطح مایعات بدن می شود. همان طور که مصرف زیاد نمک خطر بیماری به همراه دارد مصرف کم آن هم می تواند به کم کاری تیروئید منجر شود. تنها کاری که باید بکنید این است برای خرید نمک هم مثل سایر اقلام خوراکی وسواس بیشتری داشته باشید.

میزان مصرف روزانه نمک

مصرف روزانه توصیه شده برای بزرگسالان سالم آمریکایی (۲۳۰۰ میلی‌گرم سدیم در روز و یا در حدود ۱ قاشق چای‌خوری نمک)که در برچسبهای اطلاعات غذایی منعکس می‌شود، برنامه­‌ریزی شده ­است تا با توجه به نظر شرکت‌ها، بین نیمه ۲۰۱۸ تا ژانویه ۲۰۲۱ اثر خود را بگذارد. در حال حاضر به طور میانگین یک فرد آمریکایی روزانه بیش از ۳۴۰۰ میلی‌گرم سدیم مصرف می‌کند، که این میزان اغلب در یک وعده غذای رستوران یافت می‌شود. خوردن یک کاسه سوپ به عنوان نهار و یا یک ساندویچ به راحتی می توانند به میزان روزانه سدیم اضافه کند.

با این حال، یک تیم متخصص در سال گذشته در ژورنال پزشکی نیوانگلند گزارش دادند که به طور متوسط فقط کاهش ۴۰۰ میلی‌گرم سدیم در روز می‌تواند سالانه ۲۸۰۰۰ زندگی، حفظ و ۷ میلیارد دلار در هزینه های مراقبتهای بهداشتی صرفه جویی کند.

هفتاد و پنج کشور از جمله ایالات متحده، طرح کاهش نمک را تصویب یا حمایت کرده ­اند و هرکجا که این اتفاق در حال انجام است، میزان فشار خون بالا و مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی عروقی کاهش یافته ­است. باید بدانیم که سدیم همانند کلرید که بخش دیگر مولکول نمک را می‌سازد، ماده مغذی ضروری است. ما از ساکنان اقیانوس تکامل یافته­ ایم و بافتهای انسانی همچنان در یک دریای شور شنا می‌کنند.

مطالعات در مورد عوارض مصرف زیاد نمک

کلیه های ما ماشین هایی بسیار دقیق برای نگه داشتن سطح سدیم خون در محدوده طبیعی فیزیولوژیک هستند. هنگامی که سدیم بیش از حد وجود داشته باشد، کلیه ها آن را برای خروج به ادرار تخلیه می‌کنند و هنگامی که نیاز بیشتری به سدیم باشد، آن را دوباره از ادرار جذب می‌کنند و به خون بر می‌گردانند.

متأسفانه یکی از عوارض مصرف زیاد نمک این است که ، در صورت مواجهه مزمن با سدیم اضافی، کلیه ها ممکن است فرسوده شوند؛ پس سطح سدیم در خون همراه با آب مورد نیاز برای رقیق شدن آن افزایش می‌یابد و منجر به افزایش فشار رگهای خونی و مایع اضافی در اطراف بافت بدن می‌شود (تورم).طبق گفته بانی لیبمان، مدیر تغذیه در مرکز علوم Public Interest (یک سازمان حمایت از سلامت در واشنگتن دی­سی)، یک علم قدیمی به نتیجه می‌رسد که دریافت روزانه زیر ۱۵۰۰ میلی‌گرم سدیم خطرناک است. او گفت: «افراد بسیار کمی هستند که سدیم به میزان کم مصرف می کنند، و بیشتر کسانی که این کار را انجام می‌دهند از ابتدا بیمار هستند. بنابراین کمتر غذا می‌خورند و سدیم کمتری مصرف می‌کنند. اما این مسئله، یک اشتباه است.»

اما هنگامی که یک مطالعه که مخالف باورهای عمومی است،منتشر می شود،پوشش رسانه‌ای مناسبی نمی شود. خانم لیبمان گفت: «رسانه ها داستان هایی مانند «مرد سگ را گاز گرفت» و مطالعاتی با نتایج شگفت انگیز را دوست دارند و آنها را تیتر می کنند.»

همچنین دامن زدن به این بحث با مقاومت از سمت صنعت غذا و رستوران داری مواجه می‌شود. زیرا می ترسند که مصرف کننده ها تغییرات اعمال شده در دستورالعمل را رد کنند. هرچند، دو بررسی نشان می‌دهد که کاهش نمک، هیچ اثر نامطلوبی روی فروش یا انتخاب مصرف ­کننده ندارد.

در سال ۲۰۱۵، شهر نیویورک پیشگام شد و رستورانهای زنجیره ای را ملزم کرد که یک هشدار مصرف نمک بالا (با نماد یک نمکدان) در کنار موارد منوهایشان که حاوی ۲۳۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر سدیم در یک وعده هستند، قرار دهد. حتی برخی از سالادهای فست فود می­ توانند از این میزان فراتر روند. دولت اخیرا با برگزاری یک جلسه دادگاه با حضور انجمن ملی رستورانها مخالفت کرد.

شش سال پیش، شهر نیویورک یک طرح ملی کاهش نمک برای پیشگیری عوارض مصرف زیاد نمک ایجاد کرد که در حال حاضر بیشتر از ۵۰۰ پذیرنده، شامل بعضی شرکتهای مواد غذایی و رستورانهای زنجیرهای دارد که قصد آنها کاهش سطح سدیم برای غذاهای آماده و فراوری شده ­است.

بررسی از ۱۷۲،۴۴۲ خانوار در سراسر کشور نشان داد که بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ مقدار سدیم غذاهای بسته بندی شده و نوشیدنی های خریداری شده به میزان ۳۹۶ میلی‌گرم در روز به طور متوسط به ازای هر فرد کاهش یافته است، اگرچه اکثر خانوارها از مقدار توصیه شده فراتر رفتند.

کلاه مان را به احترام شرکتهایی مانند General Mills، که تا پایان سال ۲۰۱۵ میزان سدیم را در ۱۰ دسته از غذاها و میان وعده ­ها به میزان ۱۸ تا ۳۵ درصد کاهش دادند باید برداریم. همچنان آفرین می­ گوییم به به شرکت هایی نظیر Pepperidge، Sara Lee و Oroweat که نان کامل آن­ها در هر قطعه بیشتر از ۱۴۰ میلی گرم سدیم ندارد،  و در نتیجه برای برچسب سدیم پایین واجد شرایطند. چند سال پیش، General Millsغلات صبحانه با سدیم پایین را به صورت آزمایشی و عمده عرضه کرد و شکست خورد. بعدها این شرکت به سادگی مقدار سدیم این محصول پرفروش را بدون هیاهو کم کرد، و میزان فروش ثابت باقی ماند.

طبق گفته خانم لیبمان: « مصرف کنندگان گاهی از محصولات کم ­سدیم هراس دارند و فکر می‌کنند که طعم کمتری دارند.»  اما هنگامی که سدیم به تدریج و بدون هیاهو کاهش می یابد، آنها به سختی متوجه آن می‌شوند.

این روش در واقع، کلیدی برای حذف نمک به صورت کلی است: در طی زمان به میزان کمی پایین آورده شود تا به جوانه ­های چشایی فرصتی برای عادت داده شود. در حالی که ممکن است ما هنوز از نمک خوشمان آید، اما غذاهای نمکی که زمانی از آنها لذت می‌بردیم، مانند گوشت نمکی، زیتونهای فرآوری شده و ماهی های دودی به صورت ناخوشایندی برایمان پرنمک هستند.

یک تکنیک آشپزی که ارزش امتحان دارد، آماده کردن غذا بدون اضافه ­کردن نمک است که سپس هنگام صرف غذا مقداری نمک پاشیده شود. در این صورت شما علیرغم مزه نمک هنگام مصرف، سدیم کمتری مصرف می‌­کنید. بعضی از تولیدکنندگان چیپس روی این تکنیک تکیه می‌کنند که مصرف کنندگان تنها نمک روی سطح را مزه می‌کنند، که حتی بیش از اندازه کافی برای چیپس ­های دارای برچسب «کم­ سدیم» است.

به همین ترتیب، هنگام خرید سوپهای کنسرو شده یا بسته بندی، آنهایی را که دارای برچسب سدیم کم است انتخاب کنید، و اگر مایل بودید، کمی نمک سر میز غذا اضافه کنید. با این حال، بهتر است طعم سوپ ها یکم سدیم را با سبزی، فلفل، سیر و دیگر ادویه ­های عاری از نمک افزایش دهید. همچنین یک اقدام مفید دیگر برای کاهش میزان سدیم، مصرف میوه ­ها و سبزیجات تازه است. آنها به طور طبیعی سدیم کمی دارند و بسیاری از آنها حاوی پتاسیم بالا هستند، که به کاهش فشار خون کمک می‌کند.

اغلب، بیشتر نمک در یک غذای رستوران، از سس یا تزیینات غذا می‌آید؛ بخواهید که آن را در گوشه ای سرو کنند و تنها از مقدار کمی در غذا استفاده کنید. برای سفارش غذاهای پخته شده، بخواهید آنها را بدون نمک آماده کنند؛ شما همیشه می‌توانید اگر دوست داشتید، مقداری نمک هنگام سرو غذایتان اضافه کنید.

نمک باعث افزایش گرسنگی می شود نه تشنگی!

جالب است بدانید نمک باعث افزایش احساس گرسنگی میشود نه تشنگی. به گزارش Science Daily در مطالعات اخیری که روی ماموریت شبیه سازی شده به مریخ صورت گرفت. گروهی از دانشمندان بین المللی به نتایج جدیدی دست یافتند که کاملا در مغایرت با دانش قبلی ما درباره ی نمک است. آنها دریافتند فضانوردانی که نمک بیشتری استفاده میکردند آب بیشتری را در بدن خود حفظ می کردند و بیشتر از اینکه تشنه باشند به انرژی بیشتری نیاز داشتند. بنابراین اگر شما مایل هستید که وزن خود را در طول سفر به سیاره مریخ بیشتر کنید میتوانید از چیپس های نمکی استفاده کنید اما اگر در خانه خود نشسته اید و تمایلی به اضافه وزن ندارید به شما توصیه میکنیم از نمک دوری کنید.

در این باره آزمایشاتی توسط دکتر Natalia Rakova و همکار وی صورت گرفت. در این آزمایش دو گروه متشکل از ده مرد را در یک فضا پیمای مصنوعی قرار دادند و سفر به مریخ را شبیه سازی کردند. گروه اول به مدت ۱۰۵ روز و گروه دوم ۲۰۵ روز آزمایش شدند. آنها رژیم غذایی متفاوتی داشتند اما در چند هفته آخر میزان غذای آنها متفاوت بود. نتایج حاکی از این بود که نمک بیشتر در غذا موجب دفع بیشتر ادرار و نمک می شود اما هیچ تاثیری در تشنگی ندارد و برعکس باعث کاهش تشنگی می شود زیرا نمک آب را در کلیه حفظ می کند.

ساده ترین روش‌ها برای کاهش مصرف نمک در زندگی روزمره

یکی از پرمصرف ترین مواد غذایی در رژیم روزانه ما نمک است. چیزی که خیلی از پزشکان آن را سم سفید می نامند. سدیم موجود در نمک برای خیلی از کارکردهای بدن ما از جمله حفظ آب و تعادل بدن و مواد معدنی موجود در آن و همچنین حجم خون لازم و ضروری است. اما همین ماده مفید اگر بیش از اندازه مصرف شود سلامتی بدنمان را به خطر می اندازد.بسیاری از بیماری های فشار خون و بیماری های قلبی و سکته های مغزی نتیجه مصرف بیش از اندازه نمک است.  توصیه پزشکان و متخصصان استفاده حداکثر یک قاشق چای خوری نمک در روز است. یعنی در حدود ۲۳۰۰ میلی گرم. اما شما چقدر در روز نمک مصرف می کنید؟

نمک و سدیم دو ماده یکسان نیستند اما سدیم در نمک موجود می باشد. سدیم ماده معدنی موجود در بسیاری از فراورده ها از جمله گوشت، غلات، مغزها و لبنیات است. علاوه بر این غذاهای فرآوری شده دارای نمک بسیار زیادی هستند. چیزی که این روزها بیشتر بزرگسالان از آنها استفاده می کنند و استفاده از یک ماده فرآوری شده در روز سدیمی بیش از مقدار حداکثر سدیم لازم برای بدن را به بدن ما تزریق خواهد کرد.

شاید با خودتان بگویید که این مقدار خیلی کمتر از مقدار مصرف روزانه شما است و با خود فکر کنید که آیا راهی وجود دارد که مصرف سدیم را به حداقل برسانیم؟

احتمالا ذائقه بسیاری از ما به نمک و مواد غذایی پرنمک عادت کرده است. اما باید بدانیم که از عوارض مصرف زیاد نمک این است که اولین عامل بیماری های فشار خون و عوارض مرتبط با آن است. پس اگر برای سلامتی تان ارزش قائل هستید از همین الان مصرف این ماده را به حداقل میزان ممکن برسانید و سلامتی قلب تان را تضمین کنید.

در ادامه چند راهنمایی برای کم کردن نمک مصرفی روزانه تان و پیشگیری از عوارض مصرف زیاد نمک خواهیم کرد که امیدواریم برای شما مفید باشد و به شما در کم کردن مصرف نمک کمک کند:

۱ . اگر در دستور غذایی هر میزان نمک بری طعم دادن به آن غذا توصیه شده همواره نصف آن را به غذایتان اضافه کنید و قبل از ریختن نصف بقیه آن را تست کنید. شاید با نصف میزان نیز به ذائقه تان سازگار باشد. از طرفی می توانید برای طعم دادن به غذاهایتان از ادویه جات مختلف مانند فلفل،سیر، آویشن، کاری… استفاده کنید و با این مواد بی ضرر و پر خاصیت طعم دلخواه تان را به دست بیاورید.

۲ . وقتی به فروشگاه می روید از انتخاب غذاهای بسته بندی شده و فرآوری شده خودداری کنید. چرا که همه غذاهای بسته بندی شده برای این که مدت زیادی سالم بمانند دارای میزان بالایی نمک هستند. همواره برچسب های مواد غذایی را بخوانید و از مواد تشکیل دهنده مواد غذایی اطلاع پیدا کنید و کم سدیم ترین آن ها را انتخاب کنید.

۳ . تصور نکنید که هر ماده ای که کم کالری و کم چربی است به معنی سالم بودن آن است. چرا که بسیاری از کارخانه های تولید مواد غذایی کم چرب برای این که محصول خوش طعم تری داشته باشند میزان زیادی نمک به آن ها اضافه می کنند و از طرفی نمک کمک می کند تا مدت بیشتری مواد غذایی سالم بمانند. مواد غذایی منجمد دارای میزان زیادی نمک هستند.

۴ . اگر مجبور هستید که از غذاهای کنسرو شده و یا فریز شده و بسته بندی استفاده کنید حتما از نوع بدن سدیم آن ها انتخاب کنید. فقط کافی است که برچسب های مواد غذایی را با دقت بخوانید.

۵ . غذاهای کنسرو شده، سبزیجات بسته بندی و بسیاری از غذاهای برای افزایش عمر مفید غنی از نمک هستند بنابراین یا از سبزیجات تازه استفاده کنید و یا قبل از استفاده آن ها بشویید و در آبکش بریزید تا نمک اضافی آن ها از بین برود.

۶ . ترشیجات و زیتون های که در آب نمک هستند از نمک اشباع شده اند. همچنین بسیاری از فراورده های گوشتی مانند سوسیس و کالباس و گوشت ها دودی نیز سرشار از سدیم و نمک هستند. بنابراین مصرف این مواد را به حداقل برسانید.

۷ .  فست فود ها، سیب زمینی سرخ کرده و بسیاری از این نوع غذاها بیشتر از میزان روزانه مجاز نمک مصرفی در خود نمک دارند. بنابراین با در پیش گرفتن یک رژیم سالم و بدون اینگونه غذاها به سلامتی خودتان کمک کنید.

منابع:
Healthy Holistic Living
PNAS
Harvard School of Public Health
Wellness Mama

برای درج دیدگاه کلیک کنید

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پربازدیدترین‌های این هفته در نت‌نوشت

برو بالا