سینمای جهان

نقد فیلم The Truman Show نمایش ترومن؛ مرثیه‌ای غوطه‌ور در تهوعی خنده‌دار

نویسنده: محمدتقی راسفیجانی

منتشر شده در ۲۳ خرداد ۱۳۹۸

۵ زمان مطالعه: 4 دقیقه

“نمایش ترومن” فیلمی است دگر اندیش به کارگردانی “پیتر ویر” و نویسندگی “اندرو نیکول”. با ساختاری غیر متعارف نسبت به زمان خود. مرثیه ایست غوطه ور در تهوعی خنده دار که پیرامون انسان معاصر معلق است. “نمایش ترومن” بلافاصله پس از نمایشش مورد توجه قرار گرفت. نا حدی که امروزه از آثار به یادمانی ادوار از آن به یاد می شود.

نمایش ترومن The Truman Show فیلمی است دگر اندیش به کارگردانی پیتر ویر و نویسندگی اندرو نیکول Andrew Niccol. با ساختاری غیر متعارف نسبت به زمان خود. مرثیه ایست غوطه‌ور در تهوعی خنده دار که پیرامون انسان معاصر معلق است. نمایش ترومن بلافاصله پس از نمایشش مورد توجه قرار گرفت. نا حدی که امروزه از آثار به یادماندنی ادوار یاد می‌شود. در ادامه با نقد فیلم The Truman Show با نت نوشت همراه باشید.

“کریستوف: «من تو رو بهتر از خودت می‏شناسم.
ترومن: «تو هیچوقت یه دوربین توی سر من نداشتی.”

بیشتر بخوانید: فیلم The Truman Show نمایش ترومن به کارگردانی پیتر ویر

نقد فیلم The Truman Show از پیتر ویر

جیم کری Jim Carrey استادی بی لقب است. بی حرف پیش و پس. نگاهی گمشده و نافذ در پس چهره خندانش دارد. چهره‌ای که همزمان خنده، دلهره و غم را به بیننده منتقل می‌کند. مانند همین نمایش ترومن The Truman Show ، مانند درخشش ابدی یک ذهن پاک و چندین فیلم دیگر که گویی تنها برای وی ساخته شده اند.

قبل از نقد فیلم The Truman Show سری به داستان این اثر می‌زنیم؛ “ترومن” در مرز سی سالگی گم می‌شود. از درون تنها و از بیرون مشکوک. زندگی روتینش می‌لنگد.

اوه! یک چیزی اینجا درست نیست. آیا من مشکلی دارم؟ آه خدایا چقدر حس رفتن دارم. اما به کجا؟ نمی‌دانم. شاید باید وصیت بکنم. بنویسم که وقتی مُردم حیف و میلم نکنند. بهتر نیست برگردم به چرخه زنجیره غذایی؟ اوه نه، باز باید برم سر کار. چقدر همه چیز شبیه همیشه است. یک جای کار می‌لنگد. آری درست است.

“ترومن” سی سال است که به صورت آنلاین برای دنیا مخابره می‌شود. از قبل از تولد برایش خواب دیده اند که او را در یک نمایش تلویزیونی بازی دهند. تنها او واقعی است. اگر باشد. و جز به جز احوالاتش را تمام دنیا نظاره گرند.

قبل از نقد فیلم The Truman Show سری به داستان این اثر می‌زنیم؛ “ترومن” در مرز سی سالگی گم می‌شود. از درون تنها و از بیرون مشکوک. زندگی روتینش می‌لنگد.

در نقد فیلم The Truman Show نمایش ترومن باید گفت این اثر فیلم بسیار مهمی است. فیلمی است در جستجوی انسان و مفهوم زندگی. فیلم پر است از استعاره‌ها و تمثیل‌های فراوان. ایده نظارت دائمی شدن ایده جدیدی نیست. کارگردانان مختلفی در گذشته و در زمان حال نیز این ایده را دست مایه هنر خود کرده اند. اما نظارت دائمی چگونه در این فیلم تفسیر می‌شود؟

مطمئنا یکی از اهداف سازندگان The Truman Show به چالش کشیدن قدرت رسانه‌ها و آگاهی دادن به مردم درباره کنترل اذهان است. کنترلی که با کمی اغراق توانسته سی سال کل مردم دنیا را به صورت آنلاین، پای زندگی ترومن بنشاند.

ایده‌ای جالب با پرداختی جالب. فیلم تمام مردم دنیا، از هر قشری را آنقدر محو این شو نشان می‌دهد که گویی تمام ملت‌ها دیگر کار و هویتی برای زندگی کردن جز فهمیدن سرنوشت ترومن ندارند.

“نمایش ترومن” غیر مستقیم می‌گوید، به راستی و یقینا اکثر دنیا را ابلهان تشکیل داده‌اند! آن هم ابلهانِ احساسی!! مانند نگاهی که “وودی آلن” در “عشق و مرگ” به تصویر می‌کشد.

بیشتر بخوانید: فیلم درخشش ابدی یک ذهن پاک اثر میشل گوندری

The Truman Show از درون و از دید ترومن نیز قابل تامل است. “ترومن” استعاره‌ای از خود ماست. دنیایی دروغین که در پیرامونمان تار تنیده و راه تنفس و چشم سومان را بسته است. ترومن (ما) می‌داند، یقین دارد که در پیرامونش احوالات میزان نیستند.

The Truman Show از درون و از دید ترومن نیز قابل تامل است. “ترومن” استعاره‌ای از خود ماست. دنیایی دروغین که در پیرامونمان تار تنیده و راه تنفس و چشم سومان را بسته است. ترومن (ما) می‌داند، یقین دارد که در پیرامونش احوالات میزان نیستند.

اما باز در شکافی از روزمرگی غرق شده است. آیا روزمرگی برای انسان جستجوگر توقف به حساب می‌آید؟ خیر. جستجوگر راهش را پیدا می‌کند. ولی آیا این چنین نیست که هر چه بیشتر از درون خود را به چالش بکشیم ایمانی قوی تر در انتظارمان است؟ مگر ابراهیم این کار را نکرد؟ او اسماعیلش را داد تا ابراهیم شد!

ترومن نیز باید دیوار را بشکند. دیواری نامرئی که تا پیش از این بدان یقین نداشت. اما یقین کنونی‌اش همتی بزرگ می‌طلبد. باید مانند “دانته آلیگیِری” از برزخ عبور کنی و طبقات جهنم را به نظاره بنشینی تا به بهشت در آیی. ولی آیا بهشت در انتظار ترومن است؟ یا دنیای دروغین دیگری در پس همین نمایش دروغین در انتظارش است؟

اما نظارت شدن دائم چه حسی دارد؟ “زئوسی” که به همراه دیگر خدایان، مدام ترومن را نگاه می‌کنند. به او حق انتخاب داده اند. داده اند؟

در جَبر تحمیلی‌اش حق انتخاب گرفته است. “پوزئیدون” خدای دریا حتی، پدرش را از وی می‌گیرد. اما چرا؟ چون پای منفعت در میان است؟ یا “المپ نشینان” هوس سرگرمی کرده اند؟ پس ترومن چه می‌شود. با شک هایش چه کند؟ آری با “زئوس” باید مانند “هادس” مبارزه کرد. باید با او بازی کرد. و ترومن چنین می‌کند.

برای کشف حقیقت دست به فریب می‌زند و خواهان سر چشمه رهایی می‌شود و سفر آغاز می‌کند.

بیشتر بخوانید: فیلم Lady Bird کاری از گرتا گرویک “پشت سد بلوغ”

در نقد فیلم The Truman Show نمایش ترومن باید گفت این اثر فیلم بسیار مهمی است. فیلمی است در جستجوی انسان و مفهوم زندگی. فیلم پر است از استعاره‌ها و تمثیل‌های فراوان. ایده نظارت دائمی شدن ایده جدیدی نیست. کارگردانان مختلفی در گذشته و در زمان حال نیز این ایده را دست مایه هنر خود کرده اند. اما نظارت دائمی چگونه در این فیلم تفسیر می‌شود؟

بیشتر بخوانید: فیلم Three Billboards Outside Ebbing, Missouri سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری ساخته مارتین مک دونا

پیتر ویر Peter Weir در نمایش ترومن هدایتی حساب شده دارد. از ابتدا دنیایی خلق می‌کند که بیننده می‌فهمد بر خلاف شعار حقیقی بودن، همه چیز مصنوعی است. معاشرت ها، لبخندها، دوستی‌ها و حتی ازدواج ترومن. بیچاره ترومن بازیچه ایست که شب‌ها همبستر زنی می‌شود که برای نمایش، هم خوابه او گشته است.

در نهایت؛ در ورای تمام جذابیت‌های داستانی و روایی اش، تلنگری برای انسان معاصر است. انسانی ماتریالیسم که خوراکش را از دیگران طلب می‌کند و برای یادگیری اندکی همت ندارد.

چی بخوریم؟ آنچه تبلیغ می‌شود. چه بپوشیم؟ آنچه فلان مدل بَزَک کرده به ما نمایش می‌دهد و در نهایت به چه فکر کنیم؟ این که دیگر فکر ندارد آنچه ما می‌سازیم ببینید! “نمایش ترومن” انسان را به شکست این دیوار‌ها فرا می‌خواند.

دروغ گویان و صاحبان قدرت هزاران سال بر مردم تملک جسته اند. مگر “دکارت” در همه چیز شک نکرد؟ شاید نکرد. پس چرا در سیستم نظام مندی قوانین حاکم بر بشر امروزی شک نکنیم؟ مایی که از همیشه برده تریم. مایی که شوق شنا داریم اما از خیس شدن لباس هایمان هراس داریم.