سینمای جهان

فیلم A Star Is Born ساخته‌ی بردلی کوپر؛ شیمی بالای عشق

نویسندگان: نهال حق دوستو آرش منادی

منتشر شده در ۲ آذر ۱۳۹۸

۳ زمان مطالعه: 8 دقیقه

صحبت از اولین ساخته‌ی بردلی کوپر Bradley Cooper در مقام کارگردان است. فیلمی که روایتگر ستاره شدن یک خواننده و در مقابل سقوط ستاره ای دیگر را به تصویر می‌کشد. به همین منظور می‌خواهیم به نقد  و بررسی فیلم A Star Is Born محصول سال ۲۰۱۸ بپردازیم. برای نقد فیلم A Star Is Born با نت نوشت همراه باشید.

ابتدای این متن را با نقد فیلم A Star Is Born به قلم نهال حق‌دوست آغاز خواهیم کرد.

فیلم A Star Is Born

شیمی بالای عشق

مضمون فیلم A Star Is Born پیش تر سه بار در سال‌های ۱۹۳۷، ۱۹۵۴ و ۱۹۷۶ روایت شده است. اولی به کارگردانی ویلیام ولمن و جک کانوی، دومی محصول سال ۱۹۵۴ اثر جرج کیوکر و سومی محصول سال ۱۹۷۶ به کارگردانی فرانک پیرسون. بازسازی دیگر از این عنوان در قرن بیست و یکم قرار بود در سال ۲۰۱۱ با کارگردانی کلینت ایستوود و بازی بیانسه شکل بگیرد اما این اتفاق هرگز نیفتاد.

متمایز کننده‌ترین عنصر A Star Is Born با دیگر فیلم‌های ساخته‌ شده با همین نام، دو شخصیت محوری داستان هستند که جلوتر به آن می‌پردازیم.

پوستر فیلم A Star Is Born به کارگردانی بردلی کوپر و بازی لیدی گاکا

فیلم A Star Is Born روایتگر زندگی جکسون و الی از لحظات اول آشنایی شان است. جکسون خواننده‌ای محبوب است و در مقابل الی پیشخدمتی با استعداد خوانندگی و کسی است که از جایگاه اجتماعی‌اش ناراضی است.

در شبی بعد از کنسرت جکسون، او و الی اتفاقی با هم آشنا می‌شوند. جک فکر می‌کند که الی استعداد کشف نشده‌ی خوانندگی دارد و می‌بایست در این عرصه فعالیت کند. به زودی رابطه‌ی عاطفی میان این دو جدی تر می‌شود. داستان پیش می رود. الی به خواننده ای مشهور بدل می شود اما پس از گذشت مدتی، ضربه‌ی محکمی به زندگی جکسون می‌زند که در نتیجه‌ی آن جکسون کنترل‌اش زندگی را از دست می‌دهد و …

جکسون با نقش‌آفرینی عالی بردلی کوپر Bradley Cooper یادآور تمام چیزهایی است که از این بازیگر در بهترین فیلم‌هایش دیده‌ایم. در مقابل الی با بازی لیدی گاگا Lady Gaga دختری است که سودای خواننده شدن را در تن و جان می‌پروراند. الی و جکسون، آن‌قدر رابطه‌ی تنگاتنگ و شیمی سطح بالایی را در فیلم ارائه کرده‌اند که به سختی می‌توان این فیلم را دید و با آن ها ارتباط برقرار نکرد. بدون تردید مخاطب با این دو قهرمان در بسیاری از صحنه‌هاشی همراه می‌شود.

گاگا طبیعتا با پیشنیه‌ی خوانندگی‌اش بخش‌های زیادی از این موارد را حقیقتاَ زندگی کرده به همین دلیل عملاَ او تبدیل به انتخابی متناسب با احتیاجات فیلم شده است.

او پس از تجربیات اندک سینمایی اش در آثاری نظیر قسمت دوم شهر گناه، اولین نقش آفرینی مهم سینمایی خود را در اینجا تجربه کرده و به خوبی توانسته از عهده‌ی این کار بر بیاید البته که بازی اش خالی از اشکال نیست. به شکلی که توانایی لیدی گاگا در بازیگری هنوز با استعدادش در موسیقی برابری نمی‌کند.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم Bohemian Rhapsody کاری از برایان سینگر؛ تنها صداست که می‌ماند

هنرنمایی لیدی گاگا در فیلم A Star Is Born

جک و الی دو انسان از جایگاه متفاوت اجتماعی هستند که ارتباطشان با یکدیگر در طول فیلم دستخوش تغییرات فراوانی می‌شود و هنر کوپر در کارگردانی این بوده که روند این تغییرات را بسیار آرام و با جزئیات روایت می‌کند.

مخاطب پس از دیدن این فیلم متوجه می‌شود که ستاره‌ی سینما یا موسیقی شدن و ایستادن در مقابل ده‌ها هزار انسان که با هیجان فرد را تشویق می‌کنند، قرار نیست مشکلات زندگی شخصی ستاره را از بین ببرد بلکه صد چندان به مشکلات او هم می‌افزاید.

اینکه چقدر ستاره بودن و شهرت داشتن، می‌تواند بی‌ارتباط به وضعیت شخصی زندگی باشد بسیار مهم و غیر قابل انکار است. به عبارتی دیگر هر موفقیتی بهایی دارد.

در نقد فیلم A Star Is Born باید بگوییم که کوپر با فیلم اش اذعان می‌دارد همیشه راهی برای تر و تازه کردن قصه‌های قدیمی وجود دارد. این فیلم توانسته برای مراسم اسکار سال ۲۰۱۹ در هشت بخش مختلف برای کسب جایزه نامزد شود از جمله آهنگ Shallow که به نوعی مهم‌ترین آهنگ این فیلم محسوب می‌شود امسال برای دریافت جایزه‌ی اسکار نامزد شده است.

در مجموع در نقد فیلم A Star Is Born باید عنوان کنیم که بردلی کوپر در اولین تجربه‌ی کارگردانی‌اش، کار بسیار قابل قبولی انجام داده و به‌ خوبی توانسته وظیفه کارگردانی، بازیگری و حتی خوانندگی را هم‌ زمان انجام دهد.

بیشتر بخوانید: فیلم Manchester by the sea ساخته‌ی کنت لونرگان؛ مثل پر کاه در هوای طوفانی

هنرنمایی لیدی گاگا و بردلی کوپر در فیلم A Star Is Born

دیوید رونی منتقد هالیوود ریپورتر درباره‌ی فیلم A Star Is Born نوشته است:

«در حالی که همه چشم‌ها به اولین کارگردانی بردلی کوپر دوخته شده است و همه می‌خواهند حضور جسورانه لیدی گاگا را به عنوان بازیگر ببینند چیزهای زیادی درباره‌ی فیلم وجود دارد که می‌شود دوست‌شان داشت.

کاریزمای ذاتی و طبیعی بردلی کوپر قابل ستایش است. این بازیگر تصویر متقاعدکننده‌ای از یک خواننده کانتری-راک الکلی ارائه داده است و توانسته آن تند و تیزی خودتخریبگرانه‌ی کاراکترش را کمی نرم کند. مهم‌تر این که لیدی گاگا هم شمایل ستاره‌ پاپ بودنش را کنار گذاشته و ترکیبی از سرسختی و آسیب‌پذیری را به جایش تجسم بخشیده است.

یعنی همان چیزهایی که کاراکتر خواننده-آهنگسازی که او نقش‌اش را بازی می‌کند به آن ها نیاز دارد. این آسیب‌پذیری الی است که فیلم را از افتادن به ورطه یک بازسازی بیهوده خارج می‌کند.»

بیشتر بخوانید: فیلم The Handmaiden خدمتکار ساخته‌ی پارک چان ووک؛ انتقامی زنانه

فیلم A Star Is Born نخستین ساخته‌ی بردلی کوپر با هنرمندی خود وی و لیدی گاگا، داستان ستاره موسیقی سبک کانتری است که به سبب آشنایی با دختری که زیبا می‌خواند عاشق او می‌شود و در پی حمایت‌های خودش، دختر را تبدیل به ستاره‌ای نوظهور می‌کند و در این مسیر، خود خاموشی می‌گیرد.

در ادامه با تحلیل فیلم A Star Is Burn به قلم آرش منادی همراه خواهیم بود.

فیلم A Star Is Born از بردلی کوپر

زن اگر بالا نشیند…

فیلم A Star Is Born نخستین ساخته‌ی بردلی کوپر با هنرمندی خود وی و لیدی گاگا، داستان ستاره موسیقی سبک کانتری است که به سبب آشنایی با دختری که زیبا می‌خواند عاشق او می‌شود و در پی حمایت‌های خودش، دختر را تبدیل به ستاره‌ای نوظهور می‌کند و در این مسیر، خود خاموشی می‌گیرد.

فیلم A Star Is Born چهارمین نمونه‌ای است که از روی فیلمنامه‌ای با همین نام و مضمون ساخته می‌شود. نخستین بار در سال ۱۹۳۷ ویلیام ولمن با هنرمندی جنت گینور و فردریک مارچ این فیلمنامه را ساخت. نسخه دوم در سال ۱۹۵۴ به کارگردانی جرج کیوکر و هنرمندی جودی گارلند و جیمز میسن ساخته شد. سومین نسخه را نیز فرانک پیرسن با همراهی باربارا استرایسند و کریس کریستوفرسن در سال ۱۹۷۶ کارگردانی کرد.

پیش از ساخته‌ی کنونی که شهرت بسیاری در بین مردم و عموما منتقدان امریکایی صورت گرفت، نمونه‌ی دوم آن (۱۹۵۴) موفق ترین نمونه ساخته شده از چنین فیلمنامه‌ای بود. همچنین در نسخه ۱۹۵۴ بخشی از فیلم با عکس‌های ثابت از بازیگران روایت می‌شود که در زمانه خودش اتفاق نسبتا نوینی بوده است.

حضور جودی گارلند Judy Garland نیز این امر را تشدید کرده بود حال آنکه در نسخه‌ی اخیر حضور لیدی گاکا Lady Gaga به عنوان یکی از محبوب ترین چهره‌های موسیقی بر این درخشش فیلم افزوده است و سبب شد که نسخه جدید پیشی گرفت و بسیار محبوب شد و ترانه shallow این فیلم هم در گلدن گلوب و هم در اسکار، موفق به دریافت تندیس‌های این جشن‌های سینمایی شد.

پوستر فیلم A Star Is Burn نسخه ۱۹۵۴ با درخشش جودی گارلند Judy Garland

در نوشته‌ی پیش رو علاوه بر نگاهی تحلیلی به فیلم A Star Is Born نگاهی مقایسه‌ای بین اثر ساخته شده در سال ۲۰۱۸ و سال ۱۹۵۴ و دریافت شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو فیلم انجام شده است.

برای بررسی فیلم A Star Is Born بهتر است چندان همان راهی را که برای نقد فیلم‌های هنری برمیگزینیم را پیش رو قرار ندهیم. چرا که چنین اثرهایی بیش از آنکه ارزش هنری داشته باشند، ارزش تجاری و مردمی دارند.

البته که چنین فیلم‌هایی به لحاظ اقتصادی برای بقای سینما لازم هستند و هر ساله هم نمونه هایشان را داریم. اما نکته‌ای که مهم است، این آثار علاوه بر جنبه‌ی اقتصادی دارای حداقل استاندارد‌های هنری و زیبایی شناسی نیز می‌باشند و همین امر، آن‌ها را از افتادن در ورطه‌ی ابتذال رها می‌کند. درست برخلاف آنچه که در سینمای ایران اتفاق می‌افتد و فیلم‌های پرفروش کمدی نه تنها دارای حداقل استاندارد‌های زیبایی شناسانه نیستند بلکه به ابتذال نزدیک ترند.

فیلم A Star Is Born همان کهن الگوی عاشقانه‌ای را پی می‌گیرد که از ازل در داستان‌ها و فیلم‌های عاشقانه رخ می‌دهد. عشق در یک نگاه، سوز و گداز عاشقی و در نهایت مرگ یکی از این دو عاشق یا معشوق. این چیدمان و الگوی عاشقانه‌ی تمام داستان‌های عاشقانه در جهان می‌باشد. نمونه‌های موفق سینمایی‌اش را می‌توان بر باد رفته (۱۹۳۹) و تایتانیک (۱۹۹۷) نامید.

می‌بینیم که با توجه به فاصله‌های بسیار زیاد ساخت این فیلم ها، هر کدام نه تنها فیلم محبوب دوران خویش بوده اند، بلکه هنوز هم دارای محبوبیت بسیاری می‌باشند. این سه فیلم را که کنار هم قرار بدهیم، متوجه این کهن الگوی عاشقانه در همه اشان خواهیم شد.

گرچه زیبایی شناسی این آثار را نیز با توجه به زمانه‌ی خویش نمی‌توان نادیده گرفت. فیلم A Star Is Born اثری متفاوت تر از آثار پیشین نیست و همین یکی از دلایل محبوبیتش می‌شود. و آن را به فیلم کالت زمانه‌اش تبدیل می‌کند (فیلم کالت به معنای فیلم بسیار محبوب در بین مخاطبان می‌باشد).

بیشتر بخوانید: فیلم A Private War ساخته‌ی متیو هاینمان؛ بهایی برای رساندن صدا

پوستر فیلم A Star Is Born به کارگردانی بردلی کوپر و بازی لیدی گاکا

فیلم A Star Is Born روایت درخشش یک ستاره و خاموشی ستاره‌ای دیگر است. گویی تعادل تنها زمانی برقرار می‌شود که تنها یک ستاره در آسمان هنر بدرخشد و ظهور یکی سبب افول دیگری است. این خط اصلی داستان و مفهوم فیلمنامه‌ی A Star Is Born می‌باشد که چهار نمونه از آن اقتباس شده است. اگر در همین روایت یک خطی نیک بنگریم و بخواهیم نگاهی فمینیستی داشته باشیم، ما با یک تفکر مردسالارانه پشت این داستان رو به رو هستیم.

بیاییم یک بار داستان را دقیق تر مرور کنیم: مردی، بر حسب تصادف زنی را که استعدادی دارد، در مکانی که استعدادش دارد به هدر می‌رود، می‌بیند. عاشق و واله‌ی او می‌شود و سپس به دلیل جایگاه والایی که خود در عرصه هنر دارد، زن را وارد این عرصه می‌کند و سبب موفقیت‌ها و درخشش‌های پی در پی می‌شود.

این موفقیت زن، زندگی زناشویی مرد را نیز به خطر می‌اندازد و مرد را دچار بحران روانی می‌کند که در نهایت به خودکشی منجر می‌شود و در نمای پایانی، این زن است که در شمایلی کاملا زنانه و سوگوار برای مرد از دست رفته‌اش می‌خواند و در حالیکه خود را مقصر می‌داند، می‌خواهد مرثیه‌ای برای مرد بسراید. این داستان فیلم A Star Is Born می‌باشد.

که به به طور ضمنی می‌خواهد بگوید موفقیت زن و درخشش در جامعه بیرون (بخوانید کار در بیرون و مستقل شدن) سبب از هم پاشیده شدن زندگی خانوادگی می‌شود که مرد را تا سرحد مرگ می‌رساند. در اینجا مرگ مرد به صورت نمادین بیانگر مرگ مردانگی است. در اصل این زندگی تا زمانی دچار فروپاشی نمی‌شود که زن در همان حیطه‌های کوچک و اندک به فعالیت خود برسد و از مرد پیشی نگیرد و یا حداقل در جایگاه برابر او به مثابه‌ی یک ستاره قرار نگیرد.

این رسیدن به جایگاه برابر، حق اشتغال زنان و… از مهم ترین مسائلی است که فمنیست‌ها در سرتاسر جهان به آن توجه می‌کنند و خواهانش هستند و جالب است که در سال ۲۰۱۸ فیلم A Star Is Born ساخته می‌شود و با اقبال عمومی نیز مواجه می‌شود!

بیشتر بخوانید: فیلم Black Mirror: Bandersnatch در این هزارتوی محض بازتاب تو هست!

هنرنمایی لیدی گاگا و بردلی کوپر در فیلم A Star Is Born

و اما در ادامه و در پی شباهت‌ها و تفاوت‌های نسخه‌ی سال ۱۹۵۴ و نسخه‌ی سال ۲۰۱۸ باید گفت که مهمترین تفاوتشان، حیطه‌ی هنری شخصیت‌ها می‌باشد. در نسخه ۱۹۵۴ جودی گارلند به عنوان بازیگر در فیلم‌های موزیکال می‌باشد که البته با توجه به سبک فیلم باید بخواند و شخصیت مرد هم یک بازیگر و ستاره‌ی قدیمی دائم الخمر درست مانند بردلی کوپر Bradley Cooper در نسخه ۲۰۱۸ می‌باشد که البته دیگر فعالیت هنری ندارد. در حالیکه بردلی کوپر هنوز ستاره موسیقی کانتری است و کنسرت برگزار می‌کند.

بیشتر بخوانید: فیلم The Guilty از گوستاو مولر؛ تنهایی با تن‌هایی

لیدی گاگا در اینجا فقط خواننده است و قرار نیست در نقش ستاره‌ی فیلم‌های موزیکال بدرخشد. فصل افتتاحیه هر دو نسخه نیز یک کنسرت و صحنه‌ی نمایش می‌باشد. آشنایی بیشتر شخصیت‌ها و جرقه‌های اولیه عاشقی نیز در یک بار مهجور اتفاق می‌افتد. با این تفاوت که فیلم A Star Is Born سال ۲۰۱۸ با اجرای لیدی گاگا Lady Gaga از ترانه la vie en rose ادیت پیاف می‌باشد که با توجه به فرانسوی بودن ترانه، و شهرت فرانسه در عشق، بار عاطفی این سکانس را بیشتر کرده است.

رفتار سینوسی شخصیت مرد نیز از دیگر ویژگی‌های مشترک هر دو اثر می‌باشد. رسوایی مرد در هنگام گرفتن جایزه زن نیز از اتفاق‌های مشترکی است که در هر دو فیلم شاهد آن هستیم. بیلبوردهایی با چهره ستاره زن در سطح شهر نیز یکی از اشاراتی است که در هر دو فیلم به آن توجه می‌شود.

از دیگر اشتراکات هر دو نسخه‌ی فیلم A Star Is Born تمایل شخصیت زن به تغییر چهره‌اش و متناسب شدن با چهره‌ی دلخواه زمانه‌اش می‌باشد. که البته این امر در هیچ کدام اتفاق نمی‌افتد و زیبایی در مقام چهره‌ی طبیعی خود را نشان می‌دهد.

خواستگاری مرد از زن نیز در هر دو نسخه در فضایی غریب و فانتزی و ناگهانی انجام می‌شود. تفاوت زوال مرد اما در دو اثر تا حدی متفاوت است. در نسخه ۱۹۵۴ مرد به دلیل ستاره شدن زن خود را می‌بازد و غرور مردانه‌اش جریحه دار می‌شود، اما در نسخه ۲۰۱۸ مرد علاوه بر دلیل ذکر شده، تغییر سبک موسیقیایی زن از کانتری (که خود ستاره‌ی آن بوده) به پاپ و درگیر شدن با مسائل ستاره شدن و تغییر در پوشش و ظاهر و سبک می‌باشد.

بیشتر بخوانید: فیلم Burning ساخته لی‌چانگ-دونگ؛ وقتی فاصله میان نوت‌ها حرف‌هایی برای گفتن دارند

در انتها باید گفت که محبوبیت این فیلم با توجه به نگاه ضد فمینیستی که دارد، در زمانه‌ای که فمینیسم یکی از جنبش‌های مهم دوران محسوب می‌شود، جای تعجب دارد و همین کار را برای فعالان حقوق زنان سخت تر می‌کند و یادآوری می‌کند که هیچ گاه نباید دست از تلاش برداشت!

مرد از جایی فرو می‌پاشد که دیگر زن راه او را پیش نمی‌گیرد و خود تبدیل به یک شخصیت مستقل می‌شود. این یکی دیگر از نکات ضد فمینیستی است که در فیلم بیان می‌شود. جودی گارلند در نسخه‌ی دوم تغییر ظاهری و سبکی در هنرش ایجاد نمی‌کند. گرچه در نهایت این غرور مردانه است که در هر دو مرد خدشه دار می‌شود. خودکشی شخصیت مرد داستان نیز در دو اثر متفاوت است.

در نسخه ۱۹۵۴ وی پس از بازداشت شدن و ضربه روحی که می‌خورد، خود را غرق می‌کند، در حالیکه در نسخه ۲۰۱۸ وی پس از ترخیص از بیمارستان روانی خود را حلق آویز می‌کند. در اصل در نسخه‌ی اخیر بر جنبه روانی مرد با توجه به پیشینه کودکی‌اش و رفتار روانی که از وی میبینیم نسبت به نسخه‌ی دوم تاکید بیشتری شده است.

و اما سکانس پایانی هر دو نسخه با لباس بسیار زنانه و پرنسس وار و آبی رنگ شخصیت زن و خواندن مرثیه برای مرد از دست رفته اجرا می‌شود. با این تفاوت که ما در نسخه ۲۰۱۸ این اجرا را کامل می‌بینیم. اجرایی که در نسخه ۱۹۵۴ فقط مقدمه‌اش را می‌بینیم.

به بیانی دیگر می‌توان گفت که نسخه ۱۹۵۴ به فیلم‌های موزیکال که باب طبع آن دوران بوده است نزدیک می‌شود و یکی از آثار مهم سینمای موزیکال محسوب می‌شود. حال آنکه نسخه ۲۰۱۸ را نمی‌توان فیلمی موزیکال دانست، بلکه موسیقی به عنوان یکی از شخصیت‌های اثر و عامل پیش برنده معرفی می‌شود.

در انتها باید گفت که محبوبیت فیلم A Star Is Burn با توجه به نگاه ضد فمینیستی که دارد، در زمانه‌ای که فمینیسم یکی از جنبش‌های مهم دوران محسوب می‌شود، جای تعجب دارد و همین کار را برای فعالان حقوق زنان سخت تر می‌کند و یادآوری می‌کند که هیچ گاه نباید دست از تلاش برداشت!