سینمای ایران

درباره الی فیلمی از اصغر فرهادی

نویسنده: محمدتقی راسفیجانی

منتشر شده در ۱۴ شهریور ۱۳۹۸

۰ زمان مطالعه: 4 دقیقه

درباره الی چهارمین ساخته بلند اصغر فرهادی در مقام کارگردانی است. فیلمی مهم که مانند همیشه فرهادی خود نویسندگی فیلمش را به عهده داشته است. درباره الی محصول ۱۳۸۷ سینمای ایران و یکی از مهمترین های دهه اخیر سینمای ایران به شمار می‌آید. در ادامه این متن به تحلیل، بررسی و نقد فیلم درباره الی خواهیم پرداخت، با نت نوشت همراه باشید.

درباره الی

درباره الی خرس نقره ای جشنواره برلین را برای فرهادی به همراه داشت. درباره الی نقطه عطفی در سینمای ایران است. موج نوعی است که پس از آن بسیاری از آثار دهه اخیر سینمای ایران به سمت و سوی آن حرکت کردند. نوعی رئالیسم معلق که الهام بخش کارگردانان بسیاری شد.

طبقه متوسط جامعه، همیشه دغدغه فرهادی بوده است. نگاهی که فرهادی چه در “چهارشنبه سوری” چه در “جدایی نادر از سیمین” و چه در “فروشنده“، سعی در جستجوی در این قشر را داشته است.

طبقه ای که به هر شکلی که بوده، توانسته از زیر سایه سنت ها قد علم کند. قشری که با نگاهی به الگوی زندگی غربی سعی بر تطبیق واقعیت جامعه با متد خودش است. اما کماکان ته رنگی سنتی دارد.

بیشتر بخوانید: فیلم فروشنده اثر اصغر فرهادی

پوستر فیلم درباره الی به کارگردانی اصغر فرهادی

درباره الی به عنوان یک فیلمِ فیلمنامه محور از فرهادی بسیار منظم پیش می‌رود. خوشی هایی که به تراژدی تبدیل می‌گردد و روابطی که به سان تار عنکبوت به هم تنیده می شوند. گروه دوستانی که به قصد سفر به شمال می‌روند و مهمان ناخوانده ای به نام الی (ترانه علیدوستی) هم سفرشان می‌شود.

هم سفری که به دعوت “سپیده (گلشیفته فراهانی)” پای به این ورطه گذاشته است. “احمد (شهاب حسینی)” که نگاه های جستجو گر او خبر از آشنایی می‌دهد. آشنایی که قرار است الی و احمد را به هم نزدیک کند.

درباره الی به عنوان یک فیلمِ فیلمنامه محور از فرهادی بسیار منظم پیش می‌رود. خوشی هایی که به تراژدی تبدیل می‌گردد و روابطی که به سان تار عنکبوت به هم تنیده می شوند. گروه دوستانی که به قصد سفر به شمال می‌روند و مهمان ناخوانده ای به نام الی (ترانه علیدوستی) هم سفرشان می‌شود.

نیمه ابتدایی فیلم صرف همین معاشرت ها و خوشگذرانی هایی می‌شود که این گروه کنار هم تجربه می‌کنند. اما طی اتفاقی نیمه مرموز داستان سرباز می‌کند. معماهایی که ردیف می‌شوند و قضاوت‌هایی که شخصیت ها را برملا می‌کند.

درباره الی دارای فضایی استرس زا و معلق دارد. دلشوره و استرسی است که مدام به میزانسن تزریق می شود. اما چرا؟ درباره الی سعی بر تقابل دیدگاه ها دارد. تقابل سنت و مدرنیته در جامعه ایران. تقابلی بزرگ و مغلق. فضایی بسیار مورد بحث در سراسر علوم انسانی و هنری.

بیشتر بخوانید: فیلم اینجا بدون من , اقتباسی از نمایشنامه باغ وحش شیشه ای تنسی ویلیامز

درباره الی دارای فضایی استرس زا و معلق دارد. دلشوره و استرسی است که مدام به میزانسن تزریق می شود. اما چرا؟ درباره الی سعی بر تقابل دیدگاه ها دارد. تقابل سنت و مدرنیته در جامعه ایران. تقابلی بزرگ و مغلق. فضایی بسیار مورد بحث در سراسر علوم انسانی و هنری.

تکلیف سنت که مشخص است و تعاریفش هویدا. اما آیا جامعه ایران وارد مدرنیسم شده است؟ یا کماکان در حال کشمکش در دوران گذار است. گذاری که کماکان بخش عظیمش وابسته به سنت است. در چنین شرایطی فیلم فرهادی در وارد شدن به فرمِ فیلمش، درباره الی سردرگم می‌نماید.

فاجعه ای که خبرش از دور به گوش می رسد ولی تا عمق فاجعه به پیش نمی رود. نقطه عطفی که تأثیرش برای ابدی شدن عمیق نیست.

بیشتر بخوانید: دانلود فیلم همه می دانند آخرین اثر اصغر فرهادی ؛ نامزد هشت جایزه اسکار اسپانیا

هنرنمایی ترانه علیدوستی و گلشیفته فراهانی در فیلم درباره الی

در بررسی فیلم درباره الی باید گفت که این اثر گم شدن الی را به عنوان سوالی مطرح می کند و مفاهیم اخلاقی را به میان می‌آورد. مفاهیمی که از پنهان کاری شروع می‌شود. دروغ هایی که گفته می‌شود. حرف هایی که هم راست و هم دروغ اند.

آیا الی کار درستی کرد که به سفر آمد؟ آیا سپیده مسبب این اتفاقات است؟ آیا رفتار گروه باعث رنجش شد؟ تمایلاتمان تا کجا با عرف و سنت مغایرت پیدا نمی‌کند؟ مفهوم عرف چگونه باز‌تعریف می‌شود؟

اما اگر تمامی این مسائل را به عنوان وجه مثبت فیلم تلقی کنیم، ضعف شخصیت پردازی الی مطمئنا از نقاط ضعف فیلم است. جایی که ما چیز زیادی از الی نمی فهمیم و این نکته دستاویزی می‌شود که ما فکر کنیم الی آدم مرموزی است.

اما اگر تمامی این مسائل را به عنوان وجه مثبت فیلم تلقی کنیم، ضعف شخصیت پردازی الی مطمئنا از نقاط ضعف فیلم است. جایی که ما چیز زیادی از الی نمی فهمیم و این نکته دستاویزی می‌شود که ما فکر کنیم الی آدم مرموزی است.

گرچه این نکات کمکی به مرموز بودن الی نمی‌کند. حتی هیچ پیش زمینه ای که برای توجیه نفس کاری که الی کرد در فیلم دیده نمی شود. غم، افسردگی و فشار روحی.

بیشتر بخوانید: برادرم خسرو فیلمی از احسان بیگلری؛ ای خسروی خوبان نظری سوی گدا کن

راجع به فیلم درباره الی باید گفت این اثر فیلمی فراتر از استانداردهای کنونی سینمای ایران است. ایراداتی دارد که باعث می شود از خوب بودن فاصله بگیرد ولی مطمئنا از یادگاری های سینمای ایران است.

هیچ کدام درباره شخصیت الی آن قدر عمیق به نظر نمی‌آید که رفتارش را توجیه کند. و بیشتر به این می نماید که سرنوشت الی به شکل زوری در فیلم گذاشته شده بود که واکنش گروه دوستان را نظاره گر باشیم.

در نهایت؛ راجع به فیلم درباره الی باید گفت این اثر فیلمی فراتر از استانداردهای کنونی سینمای ایران است. ایراداتی دارد که باعث می شود از خوب بودن فاصله بگیرد ولی مطمئنا از یادگاری های سینمای ایران است.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم عصبانی نیستم ساخته‌ی رضا درمیشیان، عصبانی هستم

Taraneh Alidoosti

یادگاری که خود فرهادی هم در دیگر آثارش نتوانست خود را به درباره الی نزدیک کند. درست است که درباره الی از نظر افتخارات بین المللی قبل از “جدایی”، “فروشنده” و حتی “گذشته” قرار می‌گیرد، اما از نظر ساختار و انسجام بی شک بین دو فیلم برتر فرهادی است.