بند محکومین تازه ترین رمان منتشر شده از کیهان خانجانی است. که توسط نشر چشمه در سال ۱۳۹۶ به چاپ رسیده است. این اثر به روایت ناشر در پشت جلد کتاب در زمره‌ی آثار ساختارگرا، جریان گریز، ضد ژانر گنجانده می‌شود. کیهان خانجانی متولد ۲ خرداد ۱۳۵۲ در رشت است که هم اکنون نیز در رشت زندگی می‌کند. او در رشت و نیز در تهران به آموزش داستان نویسی مشغول است. پیش از این مجموعه داستان کوتاه سپید رود زیر سی و سه پل در سال ۱۳۸۳ از این نویسنده به چاپ رسیده است. این مجموعه داستان نیز نامزد دریافت جایزه‌ی ادبی گلشیری و تقدیر شده در جایزه‌ی ادبی مهرگان ادب است. رمان بند محکومین برنده‌ی جایزه‌ی احمد محمد در بخش رمان در سال ۱۳۹۷ شده است. در ادامه با نقد و تحلیل رمان بند محکومین با نت نوشت همراه باشید.
رمان بند محکومین اثر کیهان خانجانی؛ چه مملکتی است این زندان
رمان بند محکومین ماجرای زندانیانی است که در بند محکومین زندان لاکان رشت هستند. هر یک از فصل‌های این کتاب به آشنایی با شخصیت‌ها و روایت داستان زندگی آن‌ها پیش از محکومیت و در دوران حبس است. رمان این گونه آغاز می‌شود:
هزار و یک حکایت دارد زندان لاکان رشت. هزار تا را باور کنند این یکی را نمی‌کنند: یک شب درِ بندِ محکومین رشت باز شد ، یک دختر را انداختند درونش. بند محکومین بیست و پنج اتاق داشت و دویست و پنجاه محکوم. تمام این‌ها نه روی کاکل رییس و پاس اصلی و وزیر هست یا وکیل بند، که روی کاکل دوربین و آزمان و آخان می‌چرخید.
و پس از معرفی کلی مکان و شخصیت‌ها در هر یک از فصل‌های این رمان به یکی از شخصیت‌ها می‌پردازد. روایت‌ها با داستان زندگی زاپاتا آغاز می‌شود که خود روایت گر کل رمان و زندگی سایر شخصیت هاست. پایان هر حکایت با ایجاد یک گره و یک حادثه به اوج می‌رسد که این اوج با ورود شخصیت جدیدی همراه است که فصل بعد به توصیف او پرداخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: رمان وقتی نیچه گریست از اروین یالوم؛ زندگی جرقه‌ایست میان دو خلاء، تاریکی پیش از تولد و پس از مرگ!
در ادامه نقد رمان بند محکومین اثر کیهان خانجانی باید گفت که این رمان روایت زندگی اقلیت هاست. اقلیت هایی که هم در جامعه نادیده گرفته می‌شوند و طرد می‌شوند و هم در ادبیات. خصوصن در ادبیات ایران به آن‌ها کمتر پرداخته شده و می‌شود. انتخاب مکان زندان به عنوان جغرافیای مکانی داستان خواننده را کنجکاو و جذب می‌کند تا با شخصیت هایی کمتر پرداخته شده مواجه شود. در ادبیات جهان نمونه هایی در زمینه‌ی ادبیات اقلیت وجود دارد. که می‌توان به آثار ژان ژنه اشاره کرد. ژان ژنه نویسنده‌ی فرانسوی است که بزهکاران و طرد شدگان جامعه در آثار او حضوری پر رنگ دارند. از آثار ژان ژنه می‌توان به نمایشنامه هایی چون کلفت ها، سیاه زنگی ها، پیشخدمتان اشاره کرد. که این نمایشنامه‌ها فضایی ابزورد دارند.
در بررسی و تحلیل رمان بند محکومین باید اشاره کرد که از ویژگی‌های بارز رمان بند محکومین می‌توان به استفاده از زبان و ادبیات خاص اشاره کرد. که این خاص بودن از دو جهت است. یک استفاده از لحن و گویش گیلکی و اصطلاحات و ضرب المثل‌های این زبان و دیگری زبان مختص طبقه‌ی فرودست وبزهکار جامعه. واژه‌های به کار برده و ساختار جملات شامل افعال و کلماتی است که امروزه در زبان فارسی به فراموشی سپرده شده است و گاه این کلمات و ساختار وام گرفته از زبان متون کهن است. زبان آهنگین است و ریتم تندی داد. و اثر را به سرعت پیش میبرد. ماجراهای رمان و درونمایه‌ی به شدت تلخ آن با طنز کلامی و موقعت گاه کمی تعدیل و خنده‌ای هر چند تلخ را موجب می‌شود.
دنیا همان دنیای کهنه است. بدون خروس هم روز در می‌آید. شب را دیدیم صبح را می‌بینیم. دُم زندگی دراز است. پارسال غم را انداختیم سرِگل امسال بریزیم سرِ دل. آسمان هر چه ببارد زمین باز باید طاقت بیارد. خونِ آدم به خاک نمی‌رود. ماهی تا سرش را به آبشار نزند به دریا بر نمی‌گردد. جلوِ آفتاب را نمی‌شود گِل گرفت. زنبور خیلی درون کندو بماند تا بهارِ بعد است. یتیم بزرگ می‌شود ولی روسیاهی برای زمستان می‌ماند.
بیشتر بخوانید: مجموعه داستان زخم شیر نوشته‌ی صمد طاهری؛ جنگ، نخلستان‌ها و آدم‌ها
بیشتر بخوانید: نقد رمان سورمه سرا نوشته‌ی رامبد خانلری؛ ترس و لرز
در نقد رمان بند محکومین اثر کیهان خانجانی باید به درونمایه و زیر لایه‌های داستانی این اثر اشاره کرد. بند محکومین در خلال روایت زندگی محکومین زندان لاکان رشت در زیر لایه داستان به انتقاد از مسایل اجتماعی و سیاسی حاکم می‌پردازد. فقر مالی و فقر فرهنگی که بخش اعظم آن ناشی از سیاست گذاری‌های غلط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در جامعه‌ی امروز است، این افراد را در دام اعتیاد و سایر بزهکاری‌های خرد و کلان انداخته و زندان نیز که می‌بایست کارکردی چون محل متنبه شدن و تربیت و آماده کردن این محکومین برای ورد دوباره به جامعه باشد، به محلی برای غرق شدن این آدم‌ها در سیاهی‌های بیشتر است بی آنکه نجات دهنده‌ای در کار باشد به حال خود رها شده اند و هرگز معنایی برای زندگی به گونه‌ای متفاوت با آنچه تاکنون دریافته اند در نمی‌یابند.
بند محکومین روایت مردمی با آرزوهای چه بسا کوچک است که هرگز دستشان به آن نرسیده است.
چرا باید دخترِ فامیل زنم بشود؟ به چی ام بنازد؟ بکِش و بخور و بکِش و بخواب و بکِش و بمیر! آدم ایم ما؟ هستیم ولی یک چیزمان را خودمان از خودمان گرفتیم و گرفتند. این جور نمی‌شود برای این رو و آن رو کردن باید این رو و آن رو شد. تمام گیر و گور را از این و آن می‌دانیم. خودمان چی؟ راست می‌گفت مهندس به من« این همه سال در پوست خودت بودی و در پوست خلق رفتی، نه پوست آنان عوض شد نه پوست خودت. همه‌ی حکایت‌ها را گفتی الا حکایت آنان که حکایت ما را ساختند.
در انتهای نقد و تحلیل رمان بند محکومین اثر کیهان خانجانی به معرفی دیگر آثار این نویسنده می‌پردازیم. از کیهان خانجانی به تازگی مجموعه داستان کوتاه یحیی زاینده رود در یکصد و هفت صفحه توسط نشر پیدایش منتشر شده است. به گفته‌ی نویسنده این مجموعه ۱۵ داستان داشته که ۷ تایی آن منتشر شده است. که به روایت مرگ می‌پردازد. از آثار دیگر این نویسنده می‌توان به کتاب کاتبان روایت چندم ( گرد آوری مقالاتی درباره‌ی ساختار روایت در قصه‌های قرآنی) اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: رمان خاموش خانه اثر ساناز زمانی؛ رویاها و ناکامی‌های یک نسل
توضیح: تصویر شاخص این مطلب از وبلاگ آقاگل می‌باشد.
