سینمای جهان

فیلم Big Fish ساخته تیم برتون؛ در ستایش خیال پردازی و جدال بین حقیقت و خیال.

نویسنده: مهزاد مفرحی

منتشر شده در ۲۲ خرداد ۱۳۹۸

۳ زمان مطالعه: 4 دقیقه

Big Fish یا ماهی بزرگ نام فیلمی فانتزی، کمدی و درام ساخته‌ی تیم برتون Tim Burton بر اساس داستانی از دانیل والاس Daniel Wallace است. این فیلم در سال ۲۰۰۴ نامزد جایزه‌‌ی بهترین موسیقی متن اسکار شده است. در ادامه با معرفی و تحلیل فیلم Big Fish با نت نوشت همراه باشید.

در فیلم Big Fish آلبرت فینی، یوان مک گرگور، بیلی کروداپ، ماریون کوتیار و هلنا بونهام کارتر به ایفای نقش پرداخته اند. Big Fish پانزدهمین فیلم بلند Tim Burton است. این فیلم به مانند اغلب فیلم‌های Tim Burton فضایی اسرارآمیز و شگفت آور دارد و یکی از اولین حضورهای ماریون کوتیار در سینما است.

“یه ماهی‌‌هایی هستند که نمیشه گرفتشون، نه اینکه از ماهی‌‌های دیگه سریع‌ تر یا قوی‌ تر باشن. بلکه تحت تأثیر یک قدرت فوق‌ العاده هستند.”

فیلم Big Fish در ستایش خیال پردازی و جدال بین حقیقت و خیال.

ادوارد بلوم یک فروشنده‌‌ی دوره گرد است. او تمامی زندگی‌اش را به تعریف قصه هایی شگفت انگیز و غیرقابل باور گذرانده است و بارها و بارها آن‌ها را تکرار کرده است. فرزند او ویل در تضاد با پدر قرار دارد. او روزنامه نگار است و در جست و جوی حقیقت. زمانی که ویل در آستانه‌‌ی پدر شدن قرار دارد و مرگ پدر را نزدیک می‌بیند به نزد او باز می‌گردد و حقیقت پشت داستان‌ها را جویا می‌شود.

او امیدوار است که بتواند با فهمیدن حقیقت زندگی پدرش هم او را از ابتدا دوست داشته باشد و هم پدر مناسبی برای فرزندش باشد. ماهی بزرگ را می‌توان جدال بین انسان امروزی با پیشینه‌اش دانست. جدال بین حقیقت و خیال.

بیشتر بخوانید: فیلم There Will Be Blood کاری از پل توماس اندرسون

اگه بخوام داستان زندگی پدرم رو تعریف کنم، جدا کردن حقیقت از تخیلات و انسان از اسطوره محاله.

اگه بخوام داستان زندگی پدرم رو تعریف کنم، جدا کردن حقیقت از تخیلات و انسان از اسطوره محاله.

این جمله‌ی فیلم Big Fish تا حد زیادی حقیقت فیلم را روایت می‌کند. ادوارد بلوم به نوعی نماینده‌‌ی گذشته‌‌ی انسان است. زمانی که هر اتفاقی یک منشاء ماوراء الطبیعه داشت و برای هر پدیده‌‌ی طبیعی داستانی اسرار آمیز وجود داشت.

پسرش ویل به نوعی نماینده‌‌ی انسان معاصر است. او این گذشته را نمی‌پذیرد و در بین آن به دنبال حقیقت می‌گردد. او سعی می‌کند به همه چیز کاملا علمی و منطقی نگاه کند و چیزهایی که توجیه منطقی و علمی ندارند را غیر واقعی می‌داند. او به قصه‌ها باور ندارد.

ولی فیلم Big Fish معتقد است که باید به خیالات همان گونه‌ای نگاه کرد که به اساطیر نگاه می‌کنیم. اسطوره‌ها بخش بسیار مهمی از گذشته‌‌ی انسان و هویت او هستند و زمینه‌های ذهنی و ناخودآگاه او را توضیح می‌دهند. “ماهی بزرگ” معتقد است که خیالات برای واقعیت همان اسطوره برای انسانند. لازم و غیرقابل تفکیک.

بیشتر بخوانید: فیلم Match Point کاری از وودی آلن

فیلم Big Fish علاوه بر این به ارتباط قطع شده‌‌ی میان دو نسل می‌پردازد. نافهمی‌ای که میان حرف‌های پدر و پسر اتفاق افتاده است و تلاش می‌کند تا زبان مشترکی میان این دو قرار بدهد چون یک نسل در حال از بین رفتن است و نسلی دیگر در حال تولد.

ادوارد بلوم کسی است که انتخاب کرده است مدلی دیگر به جهان نگاه کند و آن را به گونه‌ای که زیباتر است ببیند. او برخلاف پسرش یک فرد کاملا تجربه گراست. او مدام به دنبال یافتن چیزهای جدید گشته است و سعی کرده است همه چیز را تجربه کند و هر بار که به مرگ نزدیک شده است این جمله را به کار می‌برد که “من این گونه نخواهم مرد.” و تلاش برای زندگی را از سر می‌گیرد.

ویل روزنامه نگار است. این حرفه علاوه بر اینکه باعث شده او به دنبال حقیقت باشد نمی‌گذارد که خودش بخشی از حقیقت باشد. او به نوعی ناظر زندگی است تا بخش‌های حقیقی آن را انتقال بدهد. می‌توان این گونه برداشت کرد که ادوارد نسل تجربه است و ویل عصر نظریه.

فیلم Big Fish علاوه بر این به ارتباط قطع شده‌‌ی میان دو نسل می‌پردازد. نافهمی‌ای که میان حرف‌های پدر و پسر اتفاق افتاده است و تلاش می‌کند تا زبان مشترکی میان این دو قرار بدهد چون یک نسل در حال از بین رفتن است و نسلی دیگر در حال تولد.

بیشتر بخوانید: فیلم American made کاری از داگ لیمان

فیلم با نگاهی نه چندان بی طرف این دو نگرش را بررسی می‌کند. از طرفی دیگر ادوارد بلوم شاید یک فرد عادی باشد که زندگی ساده و بدون معجزه‌اش را با خیال پردازی و داستان سرایی به یک زندگی شگفت انگیز تبدیل کرده است تا برایش قابل تحمل باشد و ویل روشی دیگر برای ادامه‌‌ی زندگی انتخاب می‌کند.

فیلم به نوعی ادوارد بلوم را پسندیده تر می‌داند. “ماهی بزرگ” داستان‌های شگفت آوری را به عنوان واقعیاتی که رخ داده است تعریف می‌کند و از خیالات، خاطره می‌سازد. با این وجود همیشه پس زمینه‌‌ی ذهن شنونده و بیننده این احتمال قرار دارد که “شاید همه‌‌ی این‌ها واقعی باشد. شاید ادوارد بلوم یک زندگی شگفت انگیز و پر از جادو را پشت سر گذاشته است.”

Big Fish یا “ماهی بزرگ” فیلمی است در ستایش قصه و داستان گویی. در ستایش لعاب جادو به حقیقت دادن و بازخوانی اتفاقات به نحوی که شگفت انگیز باشند. این فیلم در ستایش دروغ‌های زیبا از حقیقت‌های نا زیباست. فیلم سرشار از رنگ و لعاب و موجودات خارق العاده و داستان‌های افسانه‌ای شبیه قصه‌های پریان است.

فیلم در انتها دیدگاه پدر و پسر را ترکیب و تعدیل می‌کند و پیشنهادی برای نسل بعدی می‌دهد. زندگی‌ای که خالی از جادو و قصه پردازی و خیالات نیست ولی منطق و واقعیت هم در آن حرف هایی برای گفتن دارد.

بیشتر بخوانید: فیلم Jigsaw جیگ ساو کاری از برادران اسپیریگ ۲۰۱۷

پوستر فیلم Big Fish ساخته تیم برتون

بیشتر بخوانید: فیلم Finding Neverland در جست‌و‌جوی ناکجا آباد کاری از مارک فورستر

نوعی درام وجود دارد که به آن درام اشک آور گفته می‌شود. در این درام پایان بندی به نوعی است که می‌توان آن را گریه دار نامید. ولی نه گریه‌ای از سر غم و نه اشک هایی از سر شوق حتی.

چیزی میان این دو. در این درام تراژدی‌ای رخ نمی‌دهد و این رستگاری شخصیت داستان است که انسان را به گریه می‌اندازد و می‌توان گفت که پایان این فیلم هم به نوعی درام اشک آور است.

اصرار انسان برای باز روایت شدن و جاودانگی نیز بخشی از این فیلم است. شاید بتوان خیلی خلاصه عنوان کرد که “ماهی بزرگ” سعی دارد که با ورود به تخیل و داستان هایی که انسان تعریف می‌کند او را بشناسد. ترس هایش را ببیند و ناخوشایندی هایش را درک کند و شادی هایش را دریابد و به این شکل او را بفهمد.

“وقتی شما داستان تعریف میکنید ، خودتون هم تبدیل به داستان میشید و بعد از شما هم این قصه رو نقل میکنند. و اینگونه است که جاودان میشید.”

بیشتر بخوانید: فیلم Annie Hall اثر وودی آلن، یکی از آن تخم مرغ هایی که به آن نیاز داریم.