هیدروسفالی در نوزادان، بزرگسالان و سالمندان چه علت ها و علائمی دارد؟
هیدروسفالی، تجمع غیر طبیعی مایع مغزی نخاعی (CSF) در مغز است. چه در نوع مادرزادی، چه در نوع اکتسابی، هیدروسفالی ناشی از شرایطی است که بر حرکت CSF تأثیر می گذارد. این عوامل می توانند شامل زایمان زودهنگام، نقص لوله عصبی، بطن بزرگ، خونریزی بطنی، تروما، تومور مغزی، عفونت، جراحی، یا شرایط بهداشتی باشند که بر جریان خون اثر می گذارند.
هیدروسفالی ، تجمع غیر طبیعی مایع مغزی نخاعی (CSF) در مغز است. چه در نوع مادرزادی، چه در نوع اکتسابی، هیدروسفالی ناشی از شرایطی است که بر حرکت CSF تأثیر می گذارد. این عوامل می توانند شامل زایمان زودهنگام، نقص لوله عصبی، بطن بزرگ، خونریزی بطنی، تروما، تومور مغزی، عفونت، جراحی، یا شرایط بهداشتی باشند که به جریان خون اثر می گذارند. برای کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با هیدروسفالی در ادامه با نت نوشت همراه باشید.
بیماری هیدروسفالی چیست؟
اگر شما یک مادر باردار هستید که نگران گزارش نه چندان خوب سونوگرافی می باشید یا والدین فرزندی هستید که سرش به طور اسرار آمیزی در حال بزرگ شدن است، ممکن است در مورد هیدروسفالی Hydrocephalus شنیده باشید. یا شاید در مورد یک سالمند یا خویشاوند شنیده باشید که دچار اختلال ذهنی شده و یا کسی که در راه رفتن مشکل دارد. همه این علائم نشان دهنده این وضعیت نادر می باشند. هیدروسفالی تجمع غیر طبیعی مایع مغزی نخاعی (CSF) در بطن مغز است و می تواند نوزادان، کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد.
وظیفه CSF، حفاظت و تغذیه مغز و نخاع است. همچنین مواد دفعی را از بافت های مجاور دور می کند. تولید و جذب CSF یک فرآیند مداوم است. موقعی که مغز، CSF جدید را در چهار بطن خود ایجاد می کند، مایع قدیمی توسط جریان خون جذب می شود. هنگامی که اختلافی بین میزان تولید و میزان جذب CSF به وجود آید، مایع تجمع می یابد و منجر به هیدروسفالی می شود.
دو شکل از این وضعیت وجود دارد. نوعی هیدروسفالی که در اثر فشار ناشی از جذب ناکارآمد CSF بوجود می آید و به آن هیدروسفالی ارتباطی می گویند.
CSF در امتداد کانال های خاص اطراف مغز و نخاع جریان دارد. اگر این کانال ها به دلایل مختلف مسدود شوند، بطن ها گسترش می یابند و روی بافت مغز فشار می آورند. بطن های متورم، مسئول سرهای بزرگ نوزادان متولد شده با هیدروسفالی هستند؛ که به این نوع هیدروسفالی، هیدروسفالی غیر ارتباطی می گویند.
اصطلاح هیدروسفالی از زبان یونانی (“هیدرو” به معنی آب و “سفال” به معنی سر) گرفته شده است. در حالی که “آب در سر” به عنوان یک توصیف مناسب برای هیدروسفالی مورد توجه قرار گرفته است، این نام مناسبی نیست. زیرا آن چه مغز را احاطه کرده است، CSF است نه آب.
هیدروسفالی در نوزادان متولد نشده کاملاً متفاوت از هیدروسفالی است که در دوران کودکی ایجاد می شود. و هیدروسفالی در بیماران سالمند به دلایل دیگری ایجاد می شود. در حالی که علل دقیق، هنوز شناخته نشده اند، برخی از شرایط می توانند به عنوان محرک عمل کنند. در اینجا یک نگاه دقیق تر به علل هیدروسفالی، بر اساس این دسته بندی های عمومی وسیع می اندازیم:
علل هیدروسفالی مادرزادی در نوزادان
سر بزرگ همراه با هیدروسفالی به طور کلی در نوزادان و کودکان جوان دیده می شود که در این حالت، سر، متورم می شود تا مایع اضافی را جا دهد.
گاهی نوزادان با هیدروسفالی متولد می شوند و این به ناهنجاری های حین رشد جنین مربوط می شود. این فرم هیدروسفالی معمولاً در طول سونوگرافی های معمول قبل از زایمان تشخیص داده شده و شامل موارد زیر می شود:
- Spina Bifida
اسپینا بیفیدا، یک نقص لوله عصبی است که می تواند منجر به هیدروسفالی شود. در مراحل اولیه بارداری، لوله عصبی شروع به رشد می کند و زمانی که جنین حدود چهار هفته دارد، بسته می شود و بعداً به مغز، اعصاب نخاعی و اعصاب تبدیل می شود. اما گاهی اوقات بخشی از لوله عصبی قادر به رشد نیست و یا اصلاً به آن نزدیک نمی شود. این مشکل می تواند بطن چهارم و بخشی از مخچه را تحریک کند تا از طریق قسمت پایینی جمجمه به ناحیه نخاعی فشار وارد کند، جریان CSF از بطن چهارم محدود شود و به این ترتیب منجر به هیدروسفالی شود.
- تولد زودهنگام
عوارض زایمان زودهنگام نیز می تواند باعث ایجاد هیدروسفالی شود. برخی از نوزادان نارس با خونریزی مغزی رشد می کنند و این جریان طبیعی CSF را مسدود می کند. مایع انباشته شده و به هیدروسفالی منجر می شود.
- سندرم دندی واکر
یک ناهنجاری نادر در مخچه (بخشی از مغز که حرکت را کنترل می کند) است. در این حالت، بطن چهارم، که اجازه می دهد تا CSF بین قسمت های فوقانی و پایین مغز و نخاع جریان یابد، بزرگ می شود و باعث می شود تا مایع در مغز جمع شود. بعد از تولد علائم سریع تشخیص داده می شوند. کودک مبتلا به سندرم دندی واکر رشد کندی دارد. سر آن ها نیز به میزان قابل توجهی بزرگ می شود.
این یک اختلال ژنتیکی و یک علت شایع هیدروسفالی مادرزادی است. یک مانع در طول کانال، یا کانال بین بطن سوم و چهارم مغز، از جریان CSF جلوگیری می کند. انباشته شدن مایع، منجر به هیدروسفالی می شود. انسداد ممکن است توسط تومور، عفونت و یا خونریزی ایجاد شود.
- کیست های عنکبوتیه
این ها کیسه های پر شده از CSF هستند و می توانند در هر نقطه از مغز رخ دهند. این نقص مادرزادی معمولاً در پشت مغز کودکان یافت می شود. کیست ها می توانند مسیرهای باریک جریان CSF را مهار کنند و هیدروسفالی را ایجاد کنند. همچنین می توانند به عنوان یک نتیجه از ضربه و یا آسیب ایجاد شوند.
- ناهنجاری Chiari
در ساقه مغز، جایی که مغز و نخاع به هم می رسند، رخ می دهد. در این شرایط، قسمت زیرین مغز به داخل کانال نخاعی رشد می کند. همانطور که بر مغز و نخاع فشار می آورد، مانع از تخلیه CSF می شود و هیدروسفالی پدید می آید. نوزادان با این وضعیت ممکن است دچار مشکلات تنفسی و دشواری در بلع باشند و در هنگام تغذیه تحریک پذیر شوند. همچنین ممکن است اغلب دچار استفراغ شوند و گردن سفت و دست های ضعیف داشته باشند. ناهنجاری Chiari همچنین ممکن است بعد از زایمان به علت آسیب، تروما یا عفونت رخ دهد و باعث تخلیه بیش از حد مایع نخاعی (Chairi اکتسابی یا ثانویه) شود.
علل هیدروسفالی اکتسابی در نوزادان و بزرگسالان
هنگامی که استخوان های جمجمه، بالغ و با هم ترکیب میشوند، مثل بچه های بزرگتر و بزرگسالان، هیدروسفالی نه به عنوان سر متورم بلکه به عنوان سردرد دردناک، به علت فشار اضافی روی سر، ظاهر می شود.
این دسته از هیدروسفالی، پس از تولد نوزاد ایجاد شده و همچنین در میان کودکان و بزرگسالان بزرگتر بیشتر اتفاق می افتد. از آن جهت “اکتسابی” نامیده می شود که در اثر نتیجه مشکلات مختلف عصبی ایجاد می شود مانند:
- خونریزی در بطن ها، که “خونریزی داخل بطنی” نامیده می شود.
- عفونت ها، از جمله مننژیت یا اوریون
- ضربه به سر
- تومور مغزی
همانطور که بچه ها بزرگتر می شوند، هیدروسفالی اکتسابی در نشانه هایی مانند چشم های خیره شده به پایین، حرکات ناخوشایند، مشکلات بینایی و تعادل، خواب آلودگی، سردرد، از دست دادن حافظه، بی اختیاری و حالت تهوع خود را نشان می دهد.
- خونریزی داخل بطنی
این مشکل اغلب در نوزادان زود متولد شده اتفاق می افتد، زمانی که رگ های خونی کوچک در نزدیکی سطح بطن ها پاره می شوند. خونی که بیرون می ریزد، می تواند بطن را مسدود کند یا به آن آسیب برساند یا انسدادی در لوله های ریز که شبکه عنکبوتیه نامیده می شوند و به طور معمول CSF را جذب می کنند، ایجاد کند. هنگامی که CSF نتواند جذب شود، تجمع می یابد و منجر به هیدروسفالی می شود.
- مننژیت
مننژیت، که معمولاً با عفونت باکتریایی (یا گاهی اوقات ویروسی) ایجاد می شود، منجر به التهاب غشای مغز و نخاع می شود. این مشکل در نتیجه آسیب به غشاهای نازک رگ هایی که CSF را انتقال می دهند، اتفاق می افتد. اگر آسیب، مایعی را که در میان بطن ها و سطح مغز جریان دارد مسدود کند، هیدروسفالی ایجاد می شود.
- ضربه
اگر بافت مغزی، اعصاب و یا رگ های خونی به علت ضربه به سر، آسیب دیده باشند، ممکن است عروق خونی پاره شوند و خون وارد کانال CSF شود. مکان هایی که CSF جذب می شود، ممکن است توسط غشاهای مخاطی یا سلول های خونی مسدود شوند. در نتیجه، جریان منقطع CSF باعث ایجاد هیدروسفالی می شود.
- تومورهای مغزی
تومورهای مغزی در کودکان، معمولاً در یک ناحیه معروف به حفره خلفی، در پشت مغز ایجاد می شوند. همانطور که تومور رشد می کند، بطن چهارم را پر کرده یا فشار می دهد، و مانع از جریان CSF می شود، که می تواند منجر به هیدروسفالی شود. تومورهایی که در جاهای دیگر مغز رشد می کنند نیز ممکن است بطن را مسدود یا به آن فشار وارد کنند، که همان نتایج را در پی خواهد داشت.
علل هیدروسفالی فشار عادی در افراد مسن تر
این نوع هیدروسفالی که در میان افراد سالمند در بین سن های شصت تا هشتاد سالگی رخ می دهد، هیدروسفالی فشار عادی (NPH) نامیده می شود. در این شرایط، تجمع CSF سبب تورم بطن ها می شود. در نتیجه باعث فشار بر روی بافت مغز شده و می تواند منجر به آسیب یا تخریب برخی مناطق مغز شود.
علائم NPH به تدریج آشکار می شوند. نشانه های قابل توجه عبارتند از: پیاده روی دشوار، و پس از مدتی بدتر شدن عملکرد ذهنی، از دست دادن حافظه، ضعف، ناپایداری و بی اختیاری.
NPH ممکن است تحت شرایط زیر توسعه یابد:
- اگر صدمه جدی داشتید،
- به علت خونریزی در مغز یا آنوریسم
- به علت مننژیت یا عفونت های دیگر در سیستم عصبی مرکزی
- پس از عمل جراحی مغز (craniotomy)
- شرایط بهداشتی موجود از قبیل دیابت، بیماری قلبی یا سطح کلسترول بالا، که همه آن ها بر جریان خون تاثیر می گذارند، ممکن است NPH را تحریک کنند.
به گفته کارشناسان با این حال، در اکثر موارد علت NPH نامشخص است.
در حالی که از هیدروسفالی نمی توان پیشگیری کرد، دانستن علت اصلی ابتلا به آن می تواند به شما کمک کند که مراقبت های پزشکی مناسب را دریافت کنید. همچنین بدانید که ریسک ابتلا به هیدروسفالی در نوزاد، می تواند توسط پزشک شما تشخیص داده شود. در مورد بزرگسالان، تمام برنامه های آزمایشات و واکسیناسیون را که برای سن و جنس شما توصیه می شود، دنبال کنید. شما با این امر اطمینان حاصل خواهید کرد که از هر بیماری عفونی که می تواند هیدروسفالی را ایجاد کند، محافظت شده اید.
نویسنده: هادی رجبلو
منبع: www.curejoy.com
