چشم زخم چیست؟ خرافات، اعتقاد یا واقعیت؟
ریشه در خاورمیانه دارد و باز به قدمت ایران. ولی چنان در همه فرهنگ ها رسوخ کرده که حالا برای رفع چشم بد و نظر حتی ستارگان هالیوود به آن روی آورده اند؟ چشم نظر چیست و آیا واقعیت دارد؟ شما چه فکر می کنید.
چه اعتقاد داشته باشید چه نداشته باشید، چه به تمسخر بگیرید، یا حتی آن را نوعی فرهنگ بدانید که تحقیق درباره آن هیجان انگیز است، در اقوام مختلف چیزی به نام چشم زدن وجود دارد. به همین دلیل در این فرهنگ ها نمادهای مختلفی برای چشم زخم ساخته می شود تا به چشم بیایند ولی چشم نخورند. حالا بماند که بر روی معروف ترین نماد چشم زخم بین ایران و ترکیه و و این اواخر افغانستان نه جنگ ؛ که کشمکشی فرهنگی وجود دارد. بیشتر ترکیه و ایران در این نماد مشترک هستند و البته ترکیه موفق شده است آن را به عنوان نمادی از ترکیه در مراکز توریستی خود به معرض نمایش و فروش بگذارد و آن را به نوعی به نام خود جهانی کند. نت نوشت امروز به بررسی نماد چشم زخم می پردازد که قطعا به هر دلیلی برای هر کسی جالب است.
چشم زخم چیست؟
وقتی به هر دلیلی چیزی به چشم بیاید که دیگران آن را ندارند مثل زیبایی، مال و منال، خانه یا هر چیز زیبا و بی نظیری؛ طمع داشتن آن چشم حسودان را می گیرد و با نگاهی نازیبا به مالک زیبایی خیره می شوند. یعنی نگاهی که پر است از کینه و حسد. نسل قدیمی ایران معتقد بودند بچه را بیشتر پدر و مادر چشم می زنند. این دیگر حسادت نیست و البته دوست داشتن زیاد است.
چشم زدن، چشم بد، چشم شیطان Evil Eye. چشم حسود از دیگر واژه هایی است که برای چشم زدن استفاده می شود. نمادی که اکنون بعضی از افراد مشهور و البته هالیوودی ها از آن استفاده می کنند. حالا چه جنبه زیبایی و زیورآلات برایشان داشته باشد چه اعتقاد، به هر حال سلبریتی است و توجه ها را به خود جلب می کند. جالب است که حتی این نماد را روی دلارهای آمریکایی هم می توان دید.
ریشه چشم زخم
کاوش های باستان شناسی نشان می دهد اولین بار نماد چشم زخم برای رفع بلا از چشم زدن را فنیقی ها که در حوزه مدیترانه زندگی می کردند ساخته اند. فنیقی ها بین دو فرنگ بابل و مصر مثل پل ارتباطی عمل می کردند. به همین دلیل چشم زخم، رنگ آبی را از دریای مدیترانه گرفته است. به هر حال این نماد ریشه در خاورمیانه دارد. فراعنه های مصر آن را به همراه خود داشتند و با خویش دفن می کردند تا حتی در زندگی پس از مرگ کسی آن ها را چشم نزند.
فنیقیه پس از بابل ابتدا به دست آشوری ها و سپس به رهبری کورش تحت تسلط امپراطوری پارسیان درآمد. چیزی که تاریخ نگاران آن را اولین امپراطوری جهان می دانند. بابل در بین النهرین یا رودان یا همان دجله و فرات واقع در عراق امروزی و جزو قلمرو پادشاهی هخامنشیان بود. قوم فنیقی که همیشه وفادار به هخامنشیان بود شیشه، زنگ ارغوانی و چشم زخم را اختراع کردند. آن ها برای رفع چشم زخم از نمادی به نام خمسه استفاده می کردند. دستی که چشمی آبی بر آن بود که علامت تانیت بود. بعدها یهودیان آن را همش نامیدند که به معنای ۵ است.
چشم زخم در فرهنگ های مختلف
مسیحیان به چشم زخم اعتقاد دارند و با کشیدن صلیب به منبع نیروی منفی سعی در از بین بردن آن دارند. یهودیان نیز با به تصویر کشیدن چشم آبی در کف یک دست آن را به نمادی برای خود بدل کرده اند. جالب تر این جاست که تانیت ایزدبانوی فنیقیان بوده، مسیحیان خمسه یا دست را نمادی از مریم باکره، یهودیان دست خواهر حضرت موسی میریام و فاطمیون (و نه شیعیان) آن را به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها لقب داده اند. در همه این فرهنگ ها زن به عنوان نقطه زایش و باروری و تداوم نسل است.
چشم زخم قبل و بعد از اسلام
از آن جا که بت پرستی در میان اقوام فنیقی و بابل رواج داشت اعتقاد به چیزی غیر از بت به نام اهورامزدا در دین زرتشتی همزمان با پادشاهی هخامنشیان ظهور یافت. در دین زرتشت هر کسی نسبت به خودش و جهانی که در آن زندگی می کند مسئولیت دارد. اگر کار نیک انجام دهید اهورامزدا را یاری کرده اید و اگر کار بد به اهریمن قدرت داده اید. زرتشت از ری برخاست و ایرانی بود. کردار نیک، گفتار نیک و پندار نیک فرهنگ نهادینه مردم شد. ولی نمادی که اهورا مزدا را نشان می دهد با سه رشته رو به بالا که همان شعار گفتار نیک، پندار نیک، و کردار نیک است که رو به آسمان و نماد اهورا مزدا است و سه رشته رو به پایین که گفتار بد، پندار بد و کردار بد است که رو به پایین و نماد اهریمن است.
تا زمان به ساسانیان رسید و بیداد و ظلم و تبعیض آنان سبب شد تا ایرانیان اسلام را با آغوش باز بپذیرند. در اسلام هر نمادی کفر محسوب می شود. که واقعیتی است غیرقابل انکار. چرا که اعتقاد به خدای یگانه انسان را از هر بلایی حفظ می کند. پیامبر اکرم (ص) می گوید بسیاری از کسانی که در قبرستان ها خفته اند در نتیجه چشم زخم و چشم بد و چشم حسد است. می گویند روزی حضرت علی (ع) نزد پیامبر آمد و از بیماری و ناراحتی گفت. همان موقع سوره فلق و ناس بر پیامبر نازل شد. به حضرت علی (ع) فرمودند به سر چاهی برو و این دو سوره را تلاوت کن. زیبایی اسلام این است که هر چند به چشم زخم اعتقاد دارد ولی نماد را نشانه کفر و بت پرستی می داند و تنها اعتقاد به کلام خداوند برای رفع چشم زخم و بلا کافی است.
روان شناسی چه می گوید
در روان شناسی اعتقاد بر این است که پرداختن به رفتارهای ضعیف شخصیتی مثل حسادت منجر به افسردگی،نوعی از عدم اعتماد به نفس، از خود بیگانگی، و حتی روان پریشی می شود. هر چند انسان موجودی اجتماعی است و از طریق نمادها سعی بر آن دارد تا خود را عضو جمعی بداند و نشان دهد پیرو سبک و اعتقاد خاصی است، ولی فردیت محو می شود و از خود بیگانگی بوجود می آید.
علم چه می گوید
ارتعاش، انرژی، قدرت واژه ها، فرکانس چیزی است که امروزه علم ثابت کرده است واقعیت دارد و هر کلام می تواند انرژی مثبت یا منفی بفرستد. نکته ای که باورهای اسلام را هم تاکید می کند. در اسلام اعتقاد بر این است که خواندن دعا بر آب بارانی که در ماه شوال می بارد به آب خاصیت درمانی می دهد. چیزی که همین چند سال پیش توسط ماسارو ایموتوی ژاپنی مطرح شد. کلمات شگفت انگیز و پرقدرت سوره های آیه الکرسی، فلق و ناس رمز رهایی از چشم بد است.
شما چه می کنید
چه آن را بپذیرید چه نه، دود کردن اسپند نه رفع چشم زخم که از دیدگاه طب ابوعلی سینا پاک کردن هوا و از بین بردن میکرب ها است. شکستن تخم مرغ یا داشتن نماد خرافه ای بیش نیست. نمادها فقط نماد است و پیدا کردن ریشه های آن تاریخ گذشتگان را به ما می آموزد که همیشه هیجان انگیز و گاهی سحرانگیز است. شاید به همین دلیل حضرت علی (ع) تاکید بر خواندن تاریخ و یادگیری از زندگی گذشتگان دارند.
ولی چیزی که واقعیت دارد قدرت واژه ها است. شما اگر به چشم زخم اعتقاد دارید چه می کنید؟ نگرش خودتان را تغییر می دهید و شخصیت سازی می کنید؟ از قدرت واژه ها استفاده می کنید؟ یا مثل ستارگان هالیوود و بعضی از افراد از نمادها استفاده می کنید؟
