سینمای ایران

مصادره فیلمی از مهران احمدی؛ مصائب و بد شانسی‌های یک پدر و پسر

نویسندگان: آرش منادیو صدف پیکامی

منتشر شده در ۴ مهر ۱۳۹۸

۲ زمان مطالعه: 5 دقیقه

سینمای کمدی ایران در گیشه بیشترین فروش را نسبت به سایر آثار تولید شده در ژانر‌های دیگر دارا می‌باشد. این فروش موفق لزوما به معنای خوب بودن این آثار نمی‌باشد. چرا که معمولا بیشتر این فیلم‌ها در پایین ترین سطح کیفی و کمی قرار گرفته اند. فیلم مصادره نخستین ساخته مهران احمدی در مقام کارگردان، در این ژانر سینمایی قرار می‌گیرد. با حضور رضا عطاران، چهره‌‌ی شناخته شده در این سبک. اما متاسفانه باید گفت “رضا عطاران” این فیلم چندان تفاوتی با “رضا عطاران” دیگر فیلم‌های هم سیاقش مانند نهنگ عنبر ساخته سامان مقدم و… ندارد. در ادامه با فیلم مصادره در نت نوشت همراه باشید.

ابتدای این متن را با نقد فیلم مصادره به قلم آرش منادی آغاز خواهیم کرد

نقد فیلم مصادره

مصائب و بدشانسی‌های یک پدر و پسر

در فیلم مصادره هم ما با کاراکتر ابله و ساده‌ای به نام اسماعیل رو به رو هستیم که به خاطر همین دو ویژگی رفتاری‌اش دچار بزرگترین بدشانسی‌ها و اتفاقات می‌شود. کاراکتری که پیشتر نمونه‌اش را در قالب هوشنگ در فیلم نهنگ عنبر دیده بودیم.

باید اعتراف کنیم که در فیلم مصادره ما با شخصیت کمدی جدیدی رو به رو نمی‌شویم. گرچه فیلم هر چه تمام تر سعی دارد که به دور از لوده بازی‌های این قیاس آثار از تماشاچی خنده بگیرد و در دام مسخرگی و ابتذال نیفتاد اما متاسفانه موقعیت‌های چندان طنازانه‌ای هم خلق نمی‌کند و در نهایت لبخندی است که سر یکی دو تا صحنه‌‌ی بازی‌های کلامی و از این دست شوخی‌ها بر لب می‌نشیند.

در نقد فیلم مصادره باید گفت که فیلم سعی کرده تا جایی که امکانش هست با فراتر گذاشتن پایش از خطوط قرمز مانند شبیه سازی خواننده‌های پیش از انقلاب مانند ابی و یا خواندن ترانه‌های آن‌ها مانند سوغاتی از هایده و یا شوخی با شبکه‌های ضد انقلاب و نشان دادن بی حجابی از طریق بازیگر زن خارجی، فضای باز تر و طنازانه تری را برای خودش خلق کند، اما خب واقعا این دست موارد بیشتر جنبه نوستالژیک به خود می‌گیرند تا شوخی و خنده.

بیشتر بخوانید: هومن سیدی: مروری بر آثار و زندگینامه کارگردان

شخصیت پسر اسماعیل به نام زکریا (هومن سیدی) نیز از خامی رنج می‌برد. او در ابتدا به عنوان شخصیتی محافظه کار در جنبش‌های اعتراضی لس آنجلسی بر ضد حکومت معرفی می‌شود و پدرش را از شرکت در این مراسم منع می‌کند.

ولی در نهایت همان اوست که در دادگاه حکومتی با شعار دادن، می‌خواهد زمین‌های مصادره‌ای پدرش را پس بگیرد و در دام پلیس ایران می‌افتد.چنین رفتار متناقضی با توجه به آنچه پیش تر از او شناخته ایم چندان قابل پذیرش نیست.

چرا که اصلا درام داستانی هم از همین گرفتن زکریا شروع می‌شود و ما با اعترافات اوست که وارد داستان پدرش می‌شویم. گرچه از لحاظ بدشانسی و بلاهت نیز به اسماعیل شباهت دارد. گویی یک شخصیت را در دو کالبد می‌بینیم.

در فیلم مصادره هم ما با کاراکتر ابله و ساده‌ای به نام اسماعیل رو به رو هستیم که به خاطر همین دو ویژگی رفتاری‌اش دچار بزرگترین بدشانسی‌ها و اتفاقات می‌شود.

اما نکته چشمگیر مصادره، فیلم برداری آن  است. اصولا در سینمای کمدی به جنبه‌های هنری و فنی اثر چندان توجهی نمی‌شود. اما مصادره با انتخاب مسعود سلامی، فیلم بردار کاربلدی که اعجاز سیاه و سپیدش را پارسال در فیلم خفگی به کارگردانی فریدون جیرانی نشان داد، سعی دارد حداقل استانداردهای فنی یک فیلم را رعایت کند.

در فیلم مصادره باید اذعان کنیم که قاب‌های خوش آب و رنگ و متناسب با فضای فیلم و ترکیب بندی‌های سینمایی، اثر را هویت دیگری بخشیده و به فیلم‌های روز امریکایی نزدیک کرده است.

چنانکه می‌بینیم بخش نسبتا قابل توجهی از داستان نیز در امریکا می‌گذرد. از دیگر امتیاز‌های مصادره، تیتراژ جالب آن است. اصولا در سینمای ایران به تیتراژ فیلم‌ها توجه چندانی نمی‌شود.

در صورتی که تیتراژ می‌تواند به عنوان شناسنامه‌‌ی اثر رفتار کند و شناخت کلی از فضا و دنیای فیلم به مخاطب بدهد و از این نظر، بخش مهمی از یک فیلم سینمایی است.

بیشتر بخوانید: لاتاری فیلمی از محمدحسین مهدویان ترویج خشم و توهین به ایران

مصادره با نمایش ابژه هایی چون کوکاکولا، کلاه کابویی و مواردی از این دست، دید کلی از جغرافیایی اثر را به بیننده منتقل می‌کند و از این نظر از سایر آثار هم پیاله‌اش پیشی می‌گیرد.

با توجه به موارد گفته شده در بالا، مصادره تمام سعی‌اش را می‌کند که قدمی فراتر از سینمای کمدی ایران بگذارد و به اصطلاح سخیف نباشد. گرچه قدمی است هرچند کوچک اما می‌توان تا حدی به آینده‌‌ی کاری مهران احمدی به عنوان کارگردان و سینمای طنازانه‌‌ی ایران امیدی هرچند کوچک بست.

در ادامه با تحلیل فیلم مصادره به قلم صدف پیکامی همراه خواهیم بود

تحلیل فیلم مصادره

غرب زدگیِ خنده دار

فیلم مصادره نام نخستین ساخته‌‌ی بلند سینمایی مهران احمدی است که بیشتر او را به عنوان بازیگر سینما و تلویزیون می‌شناسیم. باید گفت که او پیش از این نیز تجربه‌های زیادی در زمینه دستیاری کارگردان و کارگردانی فیلم کوتاه داشته است.

نویسنده‌‌ی فیلم مصادره علی فرقانی است و بازیگران اصلی آن عبارتند از رضا عطاران، بابک حمیدیان، هومن سیدی، هادی کاظمی، میرطاهر مظلومی و مهران احمدی.

پیش از معرفی فیلم مصادره باید گفت این فیلم در جشنواره فجر سال گذشته اولین اکران خود را پشت سرگذاشت. به نظر می‌رسد که از ابتدای ساخت فیلم مصادره اخبار این فیلم به صورت مرتب بیرون می‌آمد و مخاطبان سینما منتظر اولین اکران آن بوده اند.

بیشتر بخوانید: مغزهای کوچک زنگ زده کاری از هومن سیدی ؛ کلی گویی و بی حاصلی

نیمی از فیلم “مصادره” خارج از ایران فیلمبرداری شده است. مکان داستانی آن آمریکا است اما فیلمبرداری در ارمنستان انجام شده است.

قبل از هرچیز از ابتدای تیتراژ آغاز فیلم، مخاطب در می‌یابد با یک اثر کمدی به شکل امروزی آن مواجه است. امروزی به معنای در نظر گرفتن استاندارد‌های کمدی جهانی است و نه تنها استانداردهای فیلم ایرانی. با شروع شدن ماجرای فیلم نیز مخاطب به صورت ناخودآگاه وسط ماجرا قرار می‌گیرد و آن را دنبال می‌کند.

این دنبال کردن شاید به دلیل قصه گو بودن “مصادره” است. در معرفی فیلم مصادره باید گفت این فیلم قبل از آن که بخواهد هر چیزی بگوید و دغدغه‌اش را مطرح کند، برای مخاطب داستانی را روایت می‌کند. داستان مردی که تنها شبیه خودش است و نه هیچکس دیگر.

شخصیت اصلی داستان “اسماعیل” که نقش آن را “رضا عطاران” ایفا می‌کند، شخصیتی است در عین سادگی، پیچیده. او مدام در موقعیت هایی معمول و واقعی قرار می‌گیرد اما همان موقعیت را با وجود خود تبدیل به یک موقعیت کمدی می‌کند.

بیشتر بخوانید: معرفی فیلم هایلایت کاری از اصغر نعیمی ؛ تصادفی پر ماجرا و معمایی مصنوعی

گویی “اسماعیل” به عنوان انسانی اجتماعی تنها خواسته‌اش از زندگی این است که زندگی کند اما اتفاقات بیرونی به او و طبیعت او اجازه‌‌ی زندگی آرام را نمی‌دهند. همانطور که گفته شد شخصیت اصلی و حتی شخصیت‌های دیگر “مصادره” هر کدام خصوصیاتی را دارا هستند که آنها را از تیپ‌های معمولی کمدی دور نگه می‌دارد.

“اسماعیل” کارمند نهادی به نام ساواک است. او یک کارمند ساده است که به دلیل کارمند بودنش آن هم به صورت موقتی، تمام عمر خود در حال قضاوت شدن است. قضاوت هایی که باعث می‌شوند او زندگی سخت و پیچیده‌ای را بر خلاف طبیعت انسانی خود تجربه کند.

شخصیت‌های دیگر “مصادره” بر خلاف “اسماعیل” مدام در حال تغییر و تحول درونی و بیرونی اند. دوست صمیمی او تنها در طول دو یا سه دهه باورهای بنیادین خود را عوض می‌کند بدون اینکه دور از منطق و عجیب به نظر برسد اما “اسماعیل” که از ابتدای داستان تنها خودش را زندگی می‌کند عجیب تر و حتی ساده دل و کم هوش تر به نظر می‌رسد.

بیشتر بخوانید: بمب، یک عاشقانه کاری از پیمان معادی

به نظر می‌رسد که “مهران احمدی” اولین تجربه‌‌ی خود را گرچه در ژانر کمدی ساخته است، دغدغه‌های زیادی برای گفتن داشته است.

در معرفی فیلم مصادره باید گفت این اثر در عین حال که فیلمی بی ادعا و ساده است، حرف هایی برای گفتن دارد. این فیلم مسائل مختلفی مانند مهاجرت، قضاوت و به طور کلی آدم‌ها را در قالب طنز بیان می‌کند اما در جاهایی تحلیل و بررسی همه جانبه‌‌ی پدیده‌ها کمرنگ می‌شود که البته دلیل آن محدودیت هایی است که نویسنده و فیلمساز با آن مواجه هستند.

برای مثال فیلم با دست باز و طنازی کامل تصویرش را از اوضاع قبل از انقلاب به نمایش میگذارد اما مسائل بعد از انقلاب تنها با اشارات و تکه هایی کوتاه نشان داده می‌شود. در آخر نکته‌ای که درباره‌‌ی “مصادره” جلب نظر می‌کند، فرم و شکل و شمایل فرنگی گونه‌‌ی آن است که البته این مسئله هم امکان دارد با هدفی از طرف فیلمساز همراه بوده است.

اما به هر حال از ابتدای فیلم، از جایی که تیتراژ آغازین فیلم شروع می‌شود، این حال و هوای فیلم‌های خارجی به سرعت به مخاطب منتقل می‌شود. در اینجا این سوال مطرح می‌شود که دلیل ایجاد این حال و هوای فیلم‌های غربی به میزان زیاد در این اثر چه بوده است؟!