فیلم Nosferatu نوسفراتو اثر فردریش ویلهلم مورنائو؛ اولین فیلم ترسناک تاریخ سینما

در این مطلب قصد داریم به معرفی و تحلیل فیلم Nosferatu نوسفراتو سمفونی وحشت با نام کامل Nosferatu, eine Symphonie des Grauens اثر فردریش ویلهلم مورنائو F. W. Murnau بپردازیم. در ابتدا به خلاصه‌ای از داستان فیلم اشاره می‌کنیم. کنت اُرلُک تصمیم گرفته که از قصر خود به جایی در شهر نقل مکان کند و آقای هاتر که مشاور املاک است ماموریت می‌یاید که برای انجام این معامله به قصر دورافتاده‌ی او در ترانسیلوانیا رومانی برود. قصری که مردم همه از آن فاصله می‌گیرند و می‌گویند که شبها اشباح برای تسخیر روح انسان‌ها می‌آیند. در ادامه با تحلیل و بررسی فیلم Nosferatu نوسفراتو سمفونی وحشت با نت نوشت همراه باشید.

فیلم Nosferatu نوسفراتو سمفونی وحشت اثر F. W. Murnau؛ نخستین فیلم ترسناک تاریخ سینما

فیلم Nosferatu نوسفراتو سمفونی وحشت در سال ۱۹۲۲ ساخته شد. و یک فیلم در ژانر ترسناک و فانتزی است که البته داستان عاشقانه‌ی هاتر و همسرش الن هم در این بین روایت می‌شود. این فیلم نخستین فیلم ترسناک تاریخ سینماست. کارگردان این فیلم فردریش ویلهلم مورنائو کارگردان مشهور آلمانی است. این فیلم از روی داستان مشهور دراکولا نوشته‌ی برام استوکر ساخته شده است. که بعد از اینکارش بیوه استوکر بابت اینکار او برای حق کپی رایت اثر شکایت کرد. مورنائو در دادگاه مغلوب شد و دستور داده شد تا تمام نسخ فیلم نابود شود. اما نسخه‌های قاچاقی اثر از این قضیه نجات یافتند.

برام استوکر Bram Stoker نویسنده‌ی ایرلندی است که شخصیت کنت دراکولا را با اقتباس از افسانه‌های رومانیایی نوشته است. برام استوکر یکی از نویسندگان کلاسیک ژانر وحشت است. او رمان‌های بسیاری در ژانر وحشت نوشته است اما هیچ یک از آن‌ها به شهرت و موفقیت دراکولا دست نیافت. تا کنون از این کتاب اقتباس‌های سینمای متعددی انجام شده است. بعنوان مثال می‌توان به دراکولا(۱۹۳۱،تاد براونینگ) ،دراکولای برام استوکر(۱۹۹۳،فرانسیس فورد کاپولا) اشاره کرد. برام استوکر به همراه هنریک گالین سناریوی فیلم Nosferatu را نوشته اند.

بیشتر بخوانید: فیلم The Cabinet of Dr. Caligari ساخته‌ی رابرت وینه؛ شکوه سینما در به تصویر کشیدن خطر

در ادامه بررسی فیلم Nosferatu اثر مورنائو توجه شما را به این مطلب جلب می‌کنم که فیلم Nosferatu نوسفراتو از جمله فیلم‌های صامت است. و دیالوگ‌ها تنها بصورت اینسرت و نوشته‌ای بر روی صفحه داستان فیلم را روایت می‌کنند. مورنائو خود یکی از فیلم سازان تاثیر گذار در سینمای صامت آلمان است. در مورد نورپردازی یکی از عناصر مهم این فیلم لازم به ذکر است که استفاده از نور پردازی ساده با کنتراست بالا باعث شده است که این فیلم در دسته‌ی فیلم‌های اکسپرسیونیستی جای بگیرد. مورنائو همچنین نقش عمده‌ای در جنبش سینمای اکسپرسیونیست آلمان داشت. جنبشی که خاستگاه آن از نقاشی بود و بعد وارد ادبیات و سینما شد.

در فیلم‌های اکسپرسیونیستی میزانسن صحنه بیشتر منطبق بر روحیات درونی شخصیت است و این جنبش به نوعی شروع کننده‌ی پرداخت به روان شخصیت در سینماست و میزانسن صحنه در انتقال حال و هوای شخصیت به اندازه‌ی بازیگر و بازی او دارای اهمیت است. نورپردازی ساده اما با کنتراست زیاد از ویژگی‌های مهم این فیلم‌ها بود که نور با تاکید بر روی برخی اشیا و شخصیت‌ها می‌تابد. در این فیلم خصوصن ظاهر شدن دراکولا در بیشتر مواقع با ظهور سایه‌ی اگزجره بر روی دیوارهاست. استفاده از سایه‌ی دراکولا در بسیاری از نماهای فیلم به جای نشان داده خود آن باعث ایجاد ترس و وحشت و تعلیق بیشتری در بیننده می‌شود. در نماهای اول از نور طبیعی محیط و آفتاب استفاده شده است و هر چه بیشتر به سمت قصر دراکولا پیش می‌رویم تاریکی و استفاده از نورپردازی در فضاهای بسته بیشتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: فیلم مرد سوم The Third Man ساخته کارول رید؛ از دوستی تا انتخاب

بیشتر بخوانید: فیلم Frankenstein ساخته‌ی ۱۹۳۱ اثر جیمز ویل؛ هیولای درون

در ادامه‌ی بررسی فیلم Nosferatu نوسفراتو سمفونی وحشت اثر مورنائو به دوربین و حرکات آن اشاره‌ای می‌کنیم. دوربین و حرکات آن نیز نقش بسیار مهمی در انتقال حس و حال فضا و شخصیت‌ها دارد. در بسیاری از نماهایی که بصورت لانگ شات گرفته شده است دوربین ابتدا فضای خالی و وسیع شهر را نشان می‌دهد، شهری که تحت تاثیر اخبار مرگهای مرموز و شایعات ساکت است و هیچ جنبنده‌ای در آن نیست و ناگهان دراکولا در آن نما از دور ظاهر می‌شود. و وجه تنهایی و همچنین اهریمنی او تشدید می‌شود.

همچنین در بسیاری از نماها ما دور و اطراف را از زاویه‌ی دید شخصیت هاتر می‌بینیم. و بیشتر تحت تاثیر حالات روحی شخصیت اصلی قرار می‌گیریم. به این نما در سینما نمای نقطه نظر می‌گویند. که در فیلم Nosferatu نوسفراتو در بسیاری از نماها از آن استفاده شده است. توجه به حالات و خصوصیات روانی شخصیت‌ها یکی از ویژگی‌های این فیلم است. اوج آن را می‌توان در نمای داخل کشتی دید. نمایی که تنها فردی که در کنار ناخدا باقی مانده برای سرکشی لبه داخل کشتی می‌رود و ناگهان دراکولا از تابوت بر می‌خیزد.

با توجه به اینکه نوسفراتو سمفونی وحشت یک فیلم صامت است و حس و حال صحنه‌ها و نماها علاوه بر عواملی چون دکور و بازی با موسیقی نیز منتقل می‌شود. موسیقی‌ای که به خوبی در خدمت فیلم است. در نماهای اول که شاهد زندگی عاشقانه‌ی هاتر و همسرش الن هستیم موسیقی شاد به القای حس و حال شاد و عاشقانه‌ی زندگی این دو نفر کمک می‌کند تا در طول فیلم که شاهد ظهور دراکولا هستیم موسیقی به اوج می‌رسد و ریتم تند تر و صداهای قویتر سازهای کوبه‌ای و آرشه‌ای که بر روی ویلون‌ها با ریتم یکنواخت و قوی کشیده می‌شود حس اضطراب و تعلیق و وحشت را منتقل می‌کند. موسیقی که ساخت آن به عهده‌ی جیمز دوهامل بوده است. که ساخت موسیقی فیلم مترو پلیس به کارگردانی فریتز لانگ دیگر کارگردان شهیر آلمانی از دیگر آثار اوست.

بیشتر بخوانید: فیلم Persona ساخته‌ی اینگمار برگمان؛ دو چهره‌ی یک زن

و حالا در ادامه بررسی فیلم Nosferatu نوسفراتو اثر مورنائو بد نیست که کمی به بازی‌ها اشاره‌ای داشته باشیم. بازی‌های این فیلم به شدت اغراق شده است. حرکات صورت و دست و بدن بسیار اغراق شده است. و گاهی راه رفتن ساده هم بیشتر به رقص شبیه است. که البته این‌ها ویژگی‌های بازی در یک فیلم صامت اکسپرسیونیستی است که می‌بایست تمامی احساسات بازیگر با حرکات بدن و صورت نشان داده شود و به بیننده منتقل گردد. ماکس شرک Max Schreck بازیگر آلمانی (۱۸۷۹-۱۹۳۶) بازی کننده‌ی شخصیت دراکولاست که به حدی مردم بازی او را در این شخصیت باور کرده بودند که شایع شده بود که او در زندگی عادی خود نیز خون آشام است. از دیگر بازیگران این فیلم می‌توان به گوستاو فون ونگهیم Gustav von Wangenheim در نقش هاتر و گرتا شرودر Greta Schröder در نقش اِلن اشاره کرد.

داستان این فیلم ساده است و بازی‌ها اغراق شده و تماشای فیلمی از سینمای صامت شاید در حوصله‌ی تماشاچی امروز سینما نباشد. در سینمای امروز اهمیت Nosferatu بیشتر از لحاظ نقش تاثیرگذار آن بر دیگر فیلم‌های ژانر وحشت ارزیابی می‌شود و دیگر بیننده‌ای نیست که با دیدن فیلم Nosferatu نوسفراتو خیلی بترسد، ولی خب در زمانی که این فیلم ساخته شد تنها ۲۵ سال از نگارش رمان دراکولا می‌گذشته و مثل امروز داستانی تکراری و قدیمی محسوب نمی‌شده و برای تماشاچی که عادت به دیدن فیلم‌های کلاسیک با سوژه‌های عمدتا دراماتیک و شبیه به هم داشت تجربه‌ی جدید و حتما ترسناکی به شمار می‌رفت.

بیشتر بخوانید: فیلم نور زمستانی Winter Light اثر اینگمار برگمان؛ خدای بزرگ کاش شادمانیم مرا ترک نکند…

نمایش فیلم Nosferatu نوسفراتو  در سوئد به دلیل وجود بیش از حد عناصر ترسناک در فیلم ممنوع اعلام شد. این ممنوعیت تا سال ۱۹۷۲ ادامه داشت. پس از گذشت ۹۶ سال از زمان ساخته شدن فیلم، هنوز دکورهای طبیعی فیلم در شهرهای ویزمر و لوبک دست نخورده باقی مانده اند.
در انتهای بررسی و تحلیل فیلم Nosferatu نوسفراتو، سمفونی وحشت اثر F. W. Murnau به مختصری از بیوگرافی و آثار او اشاره می‌کنیم. از دیگر آثار مورنائو می‌توان به فیلم‌های طلوع (۱۹۲۷) که به انتخاب مجله‌ی سایت اند ساوند جز پنج فیلم برتر تاریخ سینما است و تحقیر شده ترین مرد (۱۹۲۴) که مشهورترین نمونه‌ی سبک کامراشپیل در سینمای صامت است اشاره کرد. آخرین فیلم آلمانی مورنائو، فیلم پرهزینه فاوست است. این فیلم مورنائو براساس داستان قدیمی فاوست ترسیم شده است. این فیلم به خاطر صحنه‌ای که در آن تصویر مفیستو بالدار بر فراز شهر تخم آفت می‌پاشد مشهور است. مورنائو در سال ۱۹۳۱ بر اثر تصادف درگذشت.

بیشتر بخوانید: فیلم Metropolis ساخته‌ی فریتز لانگ؛ سیاست دور و نزدیک

بیشتر بخوانید: فیلم سرگیجه Vertigo کاری از آلفرد هیچکاک؛ ارتفاع زنانه