پروین اعتصامی: مروری بر آثار و زندگی ملکه شعرای زن
رخشندهٔ اعتصامی معروف به پروین اعتصامی (زادهٔ ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز – درگذشتهٔ ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ در تهران) یکی از مفاخر ارزشمندی است که زن و سیاست در اشعارش جایگاه ویژه‌ای دارد. پدرش یوسف اعتصامی آشتیانی معروف به اعتصام الملک پسر میرزا ایراهیم خان مستوفی از نویسندگان و مترجمان مشهور اواخر دوره‌ی قاجار بود و او در آن زمان ماهنامه‌ی ادبی بهار را منتشر می‌‌کرد.
مادرش اختر فتوحی فرزند میرزا عبدالحسین ملقب به مُقدّم العِداله و متخلص به شوری از واپسین شاعران دوره‌ی قاجار، اهل تبریز و آذربایجانی بود. بودن در خانواده‌ای ادبی باعث پروراندن استعداد پروین شد. در ادامه با نت نوشت همراه شوید.
پروین اعتصامی یکی از مفاخر ارزشمندی است که زن و سیاست در اشعارش جایگاه ویژه‌ای دارد.
پروین اعتصامی
او در سال هزار و دویست و نود و یک در حالی که کودکی بیش نبود با خانواده به تهران آمد. از این رو پروین از کودکی با مشروطه خواهان و چهره‌های فرهنگی آن زمان آشنا شد و ادبیات را در کنار پدرش (یوسف اعتصامی آشتیانی) و از استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار آموخت. جالب است که او شعر زیر را که “ای مرغک ” نام دارد؛ سروده است:
ای مُرغک خُرد، ز آشیانه
پرواز کن و پریدن آموز
تا کی حرکات کودکانه؟
در باغ و چمن چمیدن آموز
رام تو نمی‌شود زمانه
رام از چه شدی؟ رمیدن آموز
مندیش که دام هست یا نه
بر مردم چشم، دیدن آموز
شو روز به فکر آب و دانه
هنگام شب آرمیدن آموز
بیشتر بخوانید: بهرام بیضایی: نویسنده، کارگردان، فیلمنامه‌نویس، پژوهشگر، استاد دانشگاه
سال‌ها بعد ملک الشعرای بهار او را ملکه شعرای زن؛ سیده الشعرا نامید. اعتصامی پایان نامه‌ی تحصیلی خود را از مدرسه‌ی آمریکایی تهران گرفت و در همان جا شروع به تدریس کرد. خانم میس شولر، رئیس مدرسه‌ی آمریکایی دختران خاطرات خود را از تحصیل و تدریس پروین در آن مدرسه چنین بیان می‌‌کند:
«پروین، اگر چه در همان اوان تحصیل در مدرسه‌ی آمریکایی نیز معلومات فراوان داشت، اما تواضع ذاتی‌اش به حدی بود که به فرا گرفتن مطلب و موضوع تازه‌ای که در دسترس خود می‌‌یافت شوق وافر اظهار می‌‌نمود.»
دیوان اشعار پروین اعتصامی
سال ۱۳۱۳ با پسر عموی پدرش فضل الله همایون فال ازدواج کرد. پیوند زناشویی او با همسرش که رئیس شهربانی کرمانشاه بود و اخلاقی نظامی داشت و با روحیات شاعرانه پروین سازگار نبود دوام نداشت و به زودی این وصال به جدایی انجامید. او پس از جدایی از همسر، مدتی کتابدار کتابخانه‌ی دانشسرای عالی بود.
پروین اعتصامی با طبعی بلند ورود به دربار را نپذیرفت و مدال وزارت معارف را رد کرد. دیوان اشعار وی بالغ بر دوهزار و پانصد بیت و ششصد و شش قطعه شعر است، که از آن میان بیش از هفتاد قطعه به صورت مناظره است. این اشعار بیشتر در مورد نقد مسائل اجتماعی است.
او در قصایدش پیروی ناصرخسرو است. پروین تحت تاثیر سعدی و حافظ بوده و اشعارش ترکیبی از دو سبک خراسانی و عراقی است.
او در پانزدهم فروردین ۱۳۲۰ شمسی در سی و پنج سالگی به علت ابتلا به حصبه درگذشت در حالی که اگر این مرگ زودهنگام در این سن به سراغش نمی‌آمد بعد از آن سال‌ها می‌‌توانست عالی ترین پدیده‌های ذوقی و فکری انسانی را به ادبیات پارسی ارمغان نماید.
مجسمه پروین اعتصامی
اعتصامی در قم در مقبره‌ی خانوادگی به خاک سپرده شد. این قطعه را زنده یاد پروین اعتصامی برای سنگ مزار خود سروده است:
این که خاک سیهش بالین است
اختر چرخ ادب پروین است
گر چه جز تلخی از ایام ندید
هر چه خواهی سخنش شیرین است
صاحب آن همه گفتار امروز
سائل فاتحه و یاسین است
دوستان به که ز وی یاد کنند
دل بی دوست دلی غمگین است
خاک در دیده بسی جان فرساست
سنگ بر سینه بسی سنگین است
بیند این بستر و عبرت گیرد
هر که را چشم حقیقت بین است
هر که باشی و زهر جا برسی
آخرین منزل هستی این است
آدمی هر چه توانگر باشد
چو بدین نقطه رسد مسکین است
اندر آن جا که قضا حمله کند
چاره تسلیم و ادب تمکین است
زادن و کشتن و پنهان کردن
دهر را رسم و ره دیرین است
خرم آن کس که در این محنت‌گاه
خاطری را سبب تسکین است
گفتنی است به پاس زحمات فراوان پروین اعتصامی در زمینه‌ی شعر معاصر ایران و سبک شعر مناظره‌‌ای، روز بیست و پنجم اسفندماه معادل با پانزدهم مارس، روز بزرگداشت پروین اعتصامی شاعر ایرانی نام گذاری شده است.
