۱۷ سال پس از فیلم سینمایی عزیزم من کوک نیستم با بازی پرویز پرستویی، فاطمه معتمدآریا و …، محمدرضا هنرمند به سراغ ساخت فیلم سینمایی جدیدش یعنی فیلم سمفونی نهم رفته است. فیلمی درباره‌ی مرگ، موضوعی که در فرهنگ ایرانی هماره به عنوان تابو مطرح شده است. سمفونی نهم اولین بار در سی و هفتمین جشنواره‌ی فجر به نمایش درآمده است. در ادامه با تحلیل و نقد فیلم سمفونی نهم با نت نوشت همراه باشید.
فیلم سمفونی نهم
کاماروی مرگ
قبل از آن که به بررسی فیلم سمفونی نهم بپردازیم بد نیست مروری بر بیوگرافی محمدرضا هنرمند به عنوان کارگردان این فیلم داشته باشیم. محمدرضا هنرمند زاده‌ی سال ۱۳۳۲ در تهران و خالق آثار سینمایی چون فیلم‌ها: مرگ دیگری، گورکن، زنگ ها، ردپائی بر شن، دزد عروسک ها، دیدار، مرد عوضی، مومیائی ۳ است. او در تلویزیون هم با ساختن سریال‌های پر مخاطبی چون زیر تیغ، آشپز باشی و کاکتوس فعالیت داشته است.
فیلم سمفونی نهم روایتش را از آخرین نبرد کوروش کبیر با سکا‌ها و زخمی شدنش در این جنگ شروع می‌کند و پس از آن به سراغ زمان حال می‌رود. راحیل با بازی ساره بیات پزشکی است که به دنیال عملی کردن خواسته‌ی همسرش است غافل از آن که ….
از دیگران بازیگران فیلم می‌توان به محمدرضا فروتن، حمید فرخ نژاد، مهرداد صدیقیان، پژمان بازغی، علیرضا کمالی، هدی زین العابدین، مارین ون هولک و … اشاره کرد. نکته‌ی جالب توجه در بازیگران این است که حمید فرخ نژاد در نقش ملک الملک، پژمان بازغی در نقش امیرکبیر و علیرضا کمالی در نقش کوروش کبیر ظاهر شده اند. کمالی از ایفای این نقش و اینکه به آرزویش رسیده ابراز رضایت کرده است.
بیشتر بخوانید: نقد فیلم شبی که ماه کامل شد اثری از نرگس آبیار؛ ناهار در بهشت
درباره‌ی اسم فیلم کارگردان عنوان کرده که این، فیلم نهم‌اش است البته سمفونی نهم یا سمفونی مرگ نام اثری از بتهوون هم هست که با مضمون فیلم همخوانی دارد. به گفته‌ی کارگردان این اثر مضمون فیلم با مرگ و عشق درآمیخته است که خون در هر دو نقش مهمی دارد.
در نقد فیلم سمفونی نهم باید بگوییم که قسمت عمده‌ای از سمفونی نهم در جاده می‌گذرد. در فواصل زمانی مختلف (دور و نزدیک) هم فیلم به سراغ شخصیت‌های تاریخی مهم ایران و جهان می‌رود و لحظاتی قبل از مرگ آن‌ها را روایت می‌کند.
داستان اصلی ماجرای راحیل است و روایت انواع مرگ شخصیت‌ها شاخ و برگ آن. منتها این مجموعه با این رفت و برگشت‌ها چندپاره می‌شود، یکپارچگی لازم را ندارد و هر بار مخاطب از داستان اصلی دور و دورتر می‌شود. به شکلی که تماشاگر حوصله‌اش سر می‌رود و دوست دارد سریعتر به پایان فیلم نزدیک شود و بداند مقصود کارگردان چیست؟
بیشتر بخوانید: فیلم آشفته گی کاری از فریدون جیرانی؛ یک نوآر مشرقی
نکته‌ی جالب توجه در نقد فیلم سمفونی نهم، پخش سمفونی‌های بتهوون در لحظات مختلف فیلم است. سمفونی نهم فیلمی فانتزی و سورئال است که ایده‌ی جالبی دارد.
بدون شک هنرمند ساختن فیلم‌هایی با تم شوخی کارگردان موفقی است به طور مثال آن چیزی که ما در فیلم‌های مرد عوضی و مومیایی ۳ و … با آن مواجهیم. حضور ملک الملک در این فیلم یک نوعی شوخی است که متاسفانه آن طور که باید درنیامده است. حمید فرخ نژاد بازگیر این نقش در ابن باره می‌گوید:
” اینکه شما نقشی را بازی کنی که ما به ازای واقعی ندارد بسیار سخت است. شخصیتی که نباید هیچ حسی به هیچ چیزی داشته باشد و باید روند زمینی شدن این شخصیت ماورایی خیلی ریز و ظریف به تصویر گرفته شود. من طی این فیلم فهمیدم که عزراییل کارگزاران زیادی دارد به اسم ملک الموت که من یکی از آن‌ها بودم.”
در مقابل فصل رابعه خاتون نسبتاَ موفق است. شوخی در فصل هیتلر هم نمود بارزی دارد. بازی ون هولک در اینجا بازی تاثیرگذاری است. او بازیگری اروپایی است که سال هاست در ایران در حوزه‌ی تئاتر فعال است. اما در مقابل شخصیت پردازی و نوع بازی ساره بیات و محمدرضا فروتن هیچ تناسبی با سایر بازیگران ندارد گویی آن دو در حال بازی در یک درام خانوادگی هستند.
بیشتر بخوانید: فیلم مسخره باز کاری از همایون غنی زاده؛ چرا مرا همیشه در ته دریا نگاه می‌داری؟
روایت کردن تاریخ در ادوار مختلف کار بسیار سختی است که بی تردید مطالعه‌ی بسیار می‌طلبد که متاسفانه محمدرضا هنرمند با وجود هزینه‌ی ۵ میلیاردی فیلمش‌اش با تهیه کنندگی زینب تقوایی، موفق نیست. تقوایی پیش از این هم تهیه‌کنندگی چند سریال تلویزیونی مانند دودکش، مدینه، پشت بام تهران و … بر عهده داشته است.
جالب اینجاست که بگوییم بنیاد سینمایی فارابی از این فیلم حمایت کرده و اسپانسر آن بوده است. اینکه که چرا کارگردان از کاماروی قدیمی لوکس استفاده کرده تا پایان فیلم مشخص نمی‌شود.
اما در پایان نقد این فیلم نباید فراموش کنیم که از نکات مثبت فیلم فیلمبرداری خوب هومن بهمنش است که توانسته قاب‌هایی تماشایی از فضاهای باز و جاده‌ای فیلم به مخاطب ارائه دهد و تا حد زیادی برای او لذت بصری به ارمغان بیاورد.
