روان شناسی رنگ در اشعار منوچهری دامغانی براساس نظریه لوشر
در اشعار منوچهری دامغانی رنگ سرخ به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشاره شده است. سرخ دهان، سرخ گون، می سرخ، گلنار، لاله رخ و باده احمر نمونه هایی از اینگونه اند.
زین خواجگان پنبه قبای سپیدپر زین زنگیان سرخ دهان سیاه کار
مارکس لوشر در آزمایش معروف خود رنگ ها را در ذیل هشت گروه معرفی کرده است. در این آزمایش اولویت یا عدم اولویت انتخاب رنگ ها مورد توجه قرار می گیرد. هشت رنگ کاربردی مارکس لوشر در اشعار منوچهری دامغانی گونه ای تحلیل روان شناسی را بر می انگیزاند. از این رهگذر وضعیت روحی شاعر نیز روشن می شود. هنرمندان با استفاده از قدرت رنگ ها مهر و خشم و ترس و عواطف خود را نشان می دهند و تاثیر رنگ تا جائی است که به خوانش جریان ذهنی و حالات و عواطف روحی نویسندگان کمک می کند. در تشخیص بیماری های روانی و جسمی نیز اهمیت دارد. بکار بردن رنگ ها در متون ادبی از عوامل درونی و فضای روح و روان و ذهن بر زبان شاعر جاری می شود. یعنی رنگ های شعری بازتاب انگیزه های درونی آن هاست. و رنگ ها از ذهن شاعران گزارش می دهند. نفوذ رنگ ها بر رفتار انسان، از طریق علم ثابت شده است. شخصی که رنگ گرم در او غالب است برون گرا و شخصی که رنگ سرد در او غالب است درون گرا به شمار می آید که اغلب انزوا طلبی را پیشه می سازند.
در آزمایش مارکس لوشر رنگ ها به هشت گروه اصلی و فرعی تقسیم می شوند. چهار رنگ اصلی وجود دارد که شامل رنگ های آبی، زرد، قرمز و سبز است. و چهار رنگ فرعی که عبارتند از: بنفش، قهوه ای، سیاه و خاکستری.
روان شناسی رنگ در اشعار منوچهری دامغانی
در اشعار منوچهری دامغانی رنگ سرخ به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشاره شده است. سرخ دهان، سرخ گون، می سرخ، گلنار، لاله رخ و باده احمر نمونه هایی از اینگونه اند.
سیاه و سپید نیز از جمله رنگ هایی است که بارها در اشعار منوچهری دامغانی بکار رفته است. منوچهری دامغانی از رنگ سفید استفاده می کند که بر توصیفات طبیعت و معشوق دلالت دارد و گاهی هم با رنگ سفید ترکیب مجازی می سازد مانند: سپید پر، سیم ساق و سیم بناگوش.
بیشتر بخوانید: تحلیل و تفسیر بر زبان مولانا جلال‌الدین محمد بلخی
رنگ سیاه بیانگر مرگ و اندوه است و قوی ترین و مقتدرترین رنگ است. شاعر با اشاره به رنگ سیاه در نظر دارد بر دو وجه دلالت نماید به توصیف طبیعت و یا در مفهوم مجازی به پوچی روزگار و تیره روزی اشاره کند.
زین خواجگان پنبه قبای سپیدپر زین زنگیان سرخ دهان سیاه کار
در جاهایی هم با رنگ سیاه به توصیف معشوق می پردازد. سیه زلف، سیه معجر و مشک مجعد
طیف رنگ بنفش و ارغوانی گرچه از رنگ های فرعی هستند اما از ترکیب دو رنگ قرمز و آبی ایجاد می شوند. در باور لوشر فردی که از نظر فکری به بلوغ رسیده یکی از رنگ های اصلی را به بنفش ترجیح می دهد در حالیکه کودکان از لحاظ فکری رنگ بنفش را انتخاب می کنند. در اشعار منوچهری دامغانی بنفش، بسیار کم بکار رفته است ارغوانی هم با بسامدی اندک وجود داشت و شاعر، تنها با اشاراتی به بنفشه آن را نماد زلف و مظهر زلف بکار برده است.
بیشتر بخوانید: تحلیل و بررسی روش های هنجارگریزی در زبان شاعرانه گنجینه‌ی ادبیات فارسی
رنگ زرد رنگی گرم است و سمبلی از روشنایی و نور است. با خورشید ارتباط دارد و با صفات درخشندگی و شادمانی حس رضایت و اعتماد به نفس را در فرد ایجاد می کند و سبب کاهش اندوه در انسان می شود. رنگ زرد در اشعار منوچهری دامغانی در ترکیباتی چون زرین قدح و زرین مراجل و یا تخت زرین بکار رفته است. اما رنگ سبز در باور لوشر نشان دهنده شرایط روحی و استقامت است. تعبیری است از زندگی و شادابی و آرامش. منوچهری این رنگ را با اشاره به نشانه های طبیعت همچون سبزه بکار برده و در معنای حقیقی خودش آورده است.
رنگ آبی نیز حس معنویت را در انسان بر می انگیزاند به همین دلیل با دریا و آسمان در ارتباط است. منوچهری دامغانی از رنگ آبی در اشاره به آبی لاجورد و چاه لاجورد و نیلی فیروزگون بهره برده است.
برسپهر لاجوردی صورت سعدالسعود چون یکی خال عقیقین بر یکی نیلی ذقن
اما رنگ قهوه ای که در آن زنده دلی کاهش یافته و فاقد نیروی حیاتی رنگ سرخ است. در شعرهای منوچهری دامغانی کاربردی نداشته و جز رنگ های طرد شده محسوب می شود.
گرایش منوچهری دامغانی بیشتر به دو رنگ سرخ و سیاه بیش از دیگر رنگ ها است. انتخاب نخست منوچهری در اشعارش رنگ سرخ بوده است و باتوجه به اینکه منوچهری شاعری طبیعت گرا و شاد بود لذا رنگ سرخ به دلیل بسامد بالا از روحیه مثبت و به دور از تنش شاعر حکایت می کند.
