شناختی بر میمون ها؛ به بهانه ی سال ۱۳۹۵، سال میمون
سال ۱۳۹۵ را سال میمون نام گذاری کرده اند. نامی که هر ۱۲ سال یک بار برای سال جدید انتخاب می شود. موجودی که به صفت باهوشی و زیرکی شناخته می شود. برای چینی ها، سالی که به این نام معرفی می شود، سالی فرخنده و مبارک است. حتا مقام مارکیز در چین که مقام بلند مرتبه ای است، نامی دارد که ترجمه ی آن، همان میمون است.
تا به حال ۲۶۰ گونه برای میمون ها در نظر گرفته شده است. اکثر گونه های میمون بر روی درختان زندگی می کنند. البته بعضی از آن ها مثل میمون بابون، روی سطح زمین زندگی می کنند.
میمون بابون
بیشتر گونه های میمون، در روز کار و فعالیت می کنند و به اصطلاح، روز زیست هستند. همان طور که گفتیم، میمون ها موجودات باهوشی هستند. از این رو از آن ها استفاده های بسیاری در علم و تکنولوزی می شود. برای مثال اولین میمونی که به فضا پرتاب شد، در سال ۱۹۴۹ توسط آمریکا و بر روی موشک موسوم به V-2 به ارتفاع ۱۳۴ کیلومتر از سطح زمین رسید. این میمون در مسیر بازگشت، به دلیل بازنشدن چتر نجات کشته شد.تا کنون پنج دولت ایالات متحده ی آمریکا، روسیه، فرانسه، آرژانتینو ایران میمون به فضا پرتاب کرده‌اند.
تصویری از سام، میمونی که در سال ۱۹۵۹ توسط ناسا به ارتفاع ۵۵ مایلی (۸۹ کیلومتری) سطح زمین فرستاده شد.
مقایسه های زیادی در عملکرد میمون ها با انسان صورت گرفته است و شباهت های زیادی را از نظر عملکردی با انسان نشان داده است. میمون ها، موجوداتی با تمایل زیاد به فعالیت های گروهی هستند. حتا یکی از تحقیقات اخیر نشان داده است همان طور که مغز انسان ها در فعالیت های یکسان بدون این که افراد با یکدیگر ارتباطی داشته باشند، نورون های یکسانی را با سرعت یکسان به فعالیت وا می دارد و این خود دلیلی بر مدعای تمایل انسان به همکاری و کار گروهی است، در میمون نیز همین امر صادق است. به طوری که در تحقیقی که اخیرا انجام شده، میمون ها را برای تکان دادن یک دست دیجیتالی، به گروه های دو یا سه نفره تقسیم کردند و در مکان های جدا از هم و روبه روی یک صفحه ی نمایش قرار دادند و مشاهده کردند که آن ها با همکاری یک دیگر و با کمک یک جوی استیک توانستند این دست دیجیتالی را به حرکت در آورند و به تدریج در به حرکت در آوردن آن پیشرفت کردند. بار دیگر بدون استفاده از جوی استیک و فقط با برقرار کردن ارتباط مغزی بین آن ها توانستند همین رویداد را دومرتبه پیش آورند. پس میمون ها موجوداتی هستند که همانند انسان به کار گروهی تمایل زیادی دارند و در گروهی کار کردن، عملکرد مضاعفی را نشان می دهند. پس به طور خلاصه می توانیم میمون ها را موجوداتی اجتماعی بخوانیم. آن چه که به خوبی آن را در باغ وحش ها و فیلم ها و تصاویر منتشر شده از آن ها دیده ایم.
تصویری از یکی از میمون هایی که تحقیق اخیر ذکر شده بر روی مغز آن ها صورت گرفت.
نکته ی مهم این است که نباید لمورها، لوریس ها (نوعی از بوزینه ها) و گالاگوها (شبگردها) را با میمون های واقعی اشتباه گرفت. چرا که آن ها جزو زیر راسته ی خیس بینیان (پیش میمونیان) از راسته ی پریمات ها هستند در حالی که میمون ها جزو زیر راسته ی خشک بینیان (ساده بینیان) از راسته ی پریمات ها هستند. تفاوت این دو زیر راسته نیز به تقسیم بندی های تاریخ زمین شناسی باز می گردد.
لمور
لوریس
گالاگو
میمون ها به دو گونه ی عمده ی جهان نو از آمریکای شمالی و مرکزی مانند میمون دم دراز آفریقایی، منگابِی (نوعی میمون درشت آفریقایی) و بابون ها، و جهان کهن از آفریقا و آسیا مانند میمون های پشمی، میمون های عنکبوتی و میمون های سنجابی تقسیم می شوند. میمون های جهان کهن قدمتی ۶۰ میلیون ساله و میمون های جهان نو قدمتی ۳۵ میلیون ساله دارند. میمون های جهان کهن بر اساس نوع گونه شان در جنگل های بارانی، جزیره ها، جلگه های وسیع عاری از درخت، کوه ها و یا دشت ها زندگی می کنند. میمون های جهان نو نیز در جنگل های بارانی گرمسیری زندگی می کنند. چند مورد از تفاوت های عمده ای که می توان بین این دو زیر رده مشاهده کرد، به شرح زیر است:
– بیشتر میمون های دنیای کهن، دارای سوراخ های بینی منحنی شکل کوچک و نزدیک به هم هستند. در حالی که بیشتر میمون های دنیای نو، دارای سوراخ های بینی گرد و با فاصله از هم هستند.
– برخی از میمون های دنیای کهن دارای کیسه ی گونه ای هستند که قابلیت ذخیره ی غذا را به هنگام دویدن و جویدن آن در زمان دیگر، به آنان داده است. در حالی که میمون های دنیای نو، فاقد کیسه ی گونه ای هستند.
– برخی میمون های دنیای نو از جمله میمون های عنکبوتی، دارای دم گیر کننده (مخصوص گرفتن و چیدن برگ) هستند در حالی که میمون های دنیای نو، فاقد این نوع دم هستند. حتا یکی از گونه های میمون های دنیای کهن به نام بوزینه ی دم کوتاه بربری (Barbary macaque) فاقد دم هستند.
میمون سنجابی
منگابِی
میمون ها از اندازه ای به کوچکی «مارموست کوتوله» که می تواند ۱۱۷ میلی متر با دم ۱۷۲ میلی متری و وزن تنها ۱۰۰ گرم باشد، هستند تا به بزرگی «مَندریل» نر، به طول تقریبا ۱ متر و وزنی تا ۳۶ کیلوگرم.
مارموست کوتوله
مَندریل نر
رژیم غذایی آن ها نیز بر اساس نوع گونه هایشان متفاوت است. اما به طور معمول رژیم غذاییشان شامل میوه، برگ، دانه، مشتقات آجیل، گل، تخم مرغ و یا موجودات کوچک از جمله حشرات و عنکبوت ها می شود.
میمون ها در سطوح مختلفی با بشر در تعامل و ارتباط هستند. بعضی از آن ها را به عنوان حیوان خانگی نگه داری می کنند، برخی دیگر را به عنوان مدل های آزمایشگاهی به کار می برند و یا حتا به عنوان حیوانات کمک رسان به معلولان از آن ها استفاده می شود. البته متأسفانه در برخی از موارد که تهدیدی برای کشاورزی باشند، انسان ها آن ها را به صورت جمعی می کشند.
در برخی ادیان نیز میمون از جایگاه والایی برخوردار است و حتا پرستش می شود. برای نمونه در هندوییسم، میمون شبه انسان به عنوان خدا شناخته می شود و یا در بوداییسم نیز میمون را تجسمی از بودا می دانند.
مجسمه ی میمون مانند در یک معبد بودا در توکیوی ژاپن
سال میمون بر شما مبارک!
سید فخرالدین برقعی؛ دانشجوی دامپزشکی دانشگاه تهران
زیر نظر دکتر امید زهتاب ور؛ متخصص آناتومی و جنین شناسی دامپزشکی
برگرفته از مجله ی «دنیای حیوانات» – سال چهارم – شماره ی سیزده
