تحلیل تابلوی سفیران اثر هانس هولباین، نگاه خیره نعوظ چشم است.
هانس هولباین نقاش آلمانی منریسم در دوره ی رنسانس، به خلق پرتره هائی تیزبینانه و دقیق مشهور است که با موشکافی در جزئیات خطوط چهره، زاویه ی نگاه، نوع پوشش و رنگ آمیزی منحصر بفرد، علاوه بر سیمای واقعی پرسوناژها، سعی در اکتشاف حالات درونی سوژه ها نیز دارد.
هانس هولباین نقاش آلمانی منریسم در دوره ی رنسانس، به خلق پرتره هائی تیزبینانه و دقیق مشهور است که با موشکافی در جزئیات خطوط چهره، زاویه ی نگاه، نوع پوشش و رنگ آمیزی منحصر بفرد، علاوه بر سیمای واقعی پرسوناژها، سعی در اکتشاف حالات درونی سوژه ها نیز دارد. وی همچنین طراح و حکاکی چیره دست روی چوب بود که یکی از آثار برجسته ی او، اثری آنافورمیک به نام تابلوی سفیران یا The Ambassadors است. در ادامه با نت نوشت همراه باشید تا به تحلیل تابلوی سفیران بپردازیم.
بیشتر بخوانید: ۷ هنرمند بنام که از بیماری های روانی رنج می بردند!
بیشتر بخوانید: مروری بر زندگی عباس کاتوزیان نقاش رئالیست و فیگوراتیو معاصر
تحلیل تابلوی سفیران The Ambassadors اثر هانس هولباین
در تابلوی سفیران The Ambassadors با دو شخصیت برجسته ی زمان هولباین در قرن شانزدهم مواجهیم که یکی دُو دینتِویل است با لباس هائی اشرافی و شمشیری به دست با علامت جمجمه ای کوچک بر کلاه که در سمت چپ تصویر، با نگاهی پر نخوت ایستاده و به نقطه ای در روبرو خیره مانده است. در سمت راست تصویر، اسقف جورج دو سِلف قرار دارد که ظاهری ساده و نگاهی آرام دارد که کمتر جلب توجه می کند و به بیننده تحلیلی می دهد بر مبنای تناقض کلیسا (به عنوان یک ایدئولوژی مذهبی) و حکومت (به مثابه ی ایدئولوژی سرمایه داری و اشرافیت) که هر دو را در تضاد معنویت و ماتریالیسم قرار می دهد. در تصویر، اشیاء دیگری نیز که با جزئیات بی نظیری ترسیم شده اند به چشم می خورد. دو کره ی زمین، اسطرلاب، ساعت آفتابی (که زمان مرگ پدر نقاش را نشان می دهد)، یک کتاب ریاضی آلمانی، مناجات لوتری، ربع، قالی ایرانی، پرده هائی سبز رنگ که از عمق فضا می کاهند و ساز عود با تاری پاره شده است.
بیشتر بخوانید: تحلیل تابلوی دختری با گوشواره مروارید روایتی از نقاشی های یوهانس ورمر، چشم در آبیِ تو
اشیاء و تجهیزات درون تابلوی سفیران The Ambassadors
تمام اشیائی که در تصویر نمودار می شوند، پرده از اکتشافات بشر در دنیای مادی بر می دارند و یا به اکتشافات او در دنیای معنوی اشاره می کنند؛ اما تصویر نامتعارف دیگری در قسمت میانی پایین کادر که در نگاه اول مثل لکه ای خالی و زائد تعبیر می شود، کل فضای کلاسیک اثر را زیر سؤال می برد و از آن تصویری اسرار آمیز می آفریند که در تعبیر ژاک لکان، دیالکتیک نگاه خیره معنا می شود. این شکل کج و معوج که مثل صاعقه ای تصویر را شکافته است یک شکل آنافورمیک (تغییر شکل دهنده) است که تنها از زوایای خاص قابل مشاهده است و در فرهنگ رنسانسی با معنای مرگ مترادف است. اگر یک متر از سمت راست تصویر فاصله بگیرید و به آن بنگرید یا از زاویه ی بالا سمت چپ به آن خیره شوید، تصویر یک جمجمه ی کامل را می بینید که در حالت عادی در تماسی مماس با تصویر قادر به مشاهده ی آن نیستید و تنها با کژ نگریستن است که قادر به دیدن آن می شوید.
بیشتر بخوانید: مروری بر زندگی ونسان ونگوگ ؛ شور زندگی به روایتِ یک جوان پست امپرسیونیست
جمجمه از زاویه ی خاص در تابلوی سفیران The Ambassadors
دیدگاه نگاه خیره ی (gaze) لکان این بحث را باز می کند که در این گونه تصاویر آیا بیننده سوژه است یا ابژه؟ وقتی ماهیت تصویر به دست نقاش به گونه ای رازآمیز تصمیم می گیرد که ابژه (تماشاگر پرده ی نقاشی) نحوه ی دیدن یا بازتاب نمایش بیننده را تعیین کند، پس این پرده ی نقاشی است که قبل از بیننده او را دیده است و حضور بیننده را به عنوان تماشاچی به حساب می آورد. پس همزمان جای تابلوی نقاشی و تماشاگر به لحاظ نوع کارکرد تغییر می کند؛ این پرده ی نقاشی است که ابژه است و تماشاگر سوژه.
بیشتر بخوانید: تحلیل تابلوی بازماندگان کشتی مدوسا اثر تئودور ژریکو، ما مانده ایم و روز نمی آید
دیدگاه دیالکتیک نگاه خیره به طور همزمان در بسیاری از موضوعات و مفاهیم زندگی نیز نفوذ می کند و کژ نگریستن را به جای نگاهی عادی و سر راست پیشنهاد می دهد. در مدیوم سینما نیز راه های تازه ای را در خوانش آن می گشاید که نگاهی دیالکتیک و چند وجهی دارد. حضور جمجمه در تصویر فوق گرد و غبار زندگی مادی را که گاه انسان را در خود فرو می برد، می زداید و میرا بودن انسان را بعنوان موجودی فانی یادآوری می کند. سمبولی از مرگ که به مثابه ی زنگ خطری در مقابل پیشتازی منفی انسان و از بین بردن ارزش های انسانی به صدا در می آید تا انسان خفته را بیدار و آگاه کند. در تحقیقاتی که بعدها توسط متخصصین به عمل آمد پس از بررسی جزئیات تجهیزات و اشیاء درون تصویر و مطابقت تنظیمات رسم شده در پرده ی نقاشی با تاریخ رسمی، زمان به صلیب کشیده شدن عیسی مسیح در تقویم مسیحیت کشف شد که تأویل دیگری از این اثر هنری به دست می دهد. این پرده ی نقاشی اسرارآمیز پرده ی دیگری را از نقاش مشهور دیگری از دوره ی رنسانس به یاد می آورد. پرده ی نقاشی جیووانی آرنولفینی و نو عروسش اثر یان وان آیک که گوئی هولباین تأثیر پذیرفته از آن است.
بیشتر بخوانید: نامه های ونسان ونگوگ به برادرش تئو؛ درباره‌ی کتاب ونگوگ
تابلوی سفیران The Ambassadors اثر هانس هولباین
منبع:
ژیژک، اسلاوی. کژ نگریستن. ترجمه ی صالح نجفی، مازیار اسلامی. تهران: نشر نی.
